مقاله ها

موضوع ديگرى كه اطلاع آن بر محدث لازم است، دانستن القاب و كناى ائمه است چه آنكه روات در بيشتر احاديث، از ائمه بكنيه يا لقب نام برده ‏اند.

زيرا در لسان عرب، هنگام نام بردن از بزرگان يا مخاطبه با آنان نوعا به كنيه تعبير مى‏شود .و اتفاقا بيشتر كناى ائمه، مشترك بين آنان است و از اين رو احتياج بامتياز آن بواسطه قرائن كلاميه و مقاميه داريم.
1 ـ ابو القاسم: كنيه حضرت رسول اكرم (ص) و حضرت بقية الله (ع) است و چنانكه در اخبار بطور مطلق ذكر شود مراد حضرت ولى عصر(عج) است.
و چون روايت از حضرت امام حسن و امام حسين (ع) نادر است ذكر كنيه ايشان كمتر شده با آنكه كنيت حضرت امام حسن ابو محمد است و كنيت امام حسين ابو عبد الله است (لوامع صاحبقرانى) .و كنيه امام صادق (ع) نيز ابو عبد الله است.
2 ـ ابو الحسن: مشترك بين حضرت امير و حضرت موسى بن جعفر و حضرت رضا و حضرت هادى علیهمالاسلام است منتهى بطور اطلاق يا متداول، حضرت موسى بن جعفر و (بقيد ثانى) حضرت رضا و (بقيد ثالث)، كنيه حضرت هادى است.
3 ـ ابو محمد: مشترك بين حضرت مجتبى و حضرت زين العابدين و حضرت امام حسن عسكرى است گرچه نوعا در اخبار اطلاق بر اخير مى‏شود.و حضرت زين العابدين را هميشه باسم ياد مى‏كنند .
4 ـ ابو ابراهيم: خاص حضرت موسى بن جعفر (ع) است.
5 ـ ابو اسحق: مختص بحضرت صادق عليه السلام است.
6 ـ ابو جعفر: مشترك بين حضرت باقر و امام جواد (ع) است.منتهى چنانچه بطور اطلاق ذكر شود يا بقيد اول، مراد حضرت باقر و باقيد (ثانى) حضرت جواد (ع) است و استعمال «ابو الحسن» در كنيه امير المؤمنين كم و بيشتر ابو الحسنين كه خاص آن جناب است آمده.
اما القاب:
لقب عالم و شيخ و فقيه و عبد صالح: خاص حضرت موسى بن جعفر است.ولى گاهى شيخ در لقب حضرت صادق نيز آمده (1) چنانكه ابو عبد الله و فقيه و عالم نيز بر آنحضرت اطلاق شده.ولى مجلسى فرموده: فقيه را بيشتر بر امام على النقى اطلاق مى‏كنند و گاه باشد كه فقيه را بر امام حسن عسكرى و صاحب الامر اطلاق مى‏كنند (لوامع ص 87) .لقب نقى و ماضى و صاحب العسكر و رجل: در مورد حضرت امام حسن عسكرى استعمال شده.چنانكه گاهى از آنحضرت بماضى و فقيه نيز تعبير گرديده .
لقب صاحب و صاحب الدار: بقائم مهدى يعنى حضرت صاحب الزمان اختصاص دارد و لقب صاحب الناحيه را به حضرت صاحب الامر اطلاق مى‏كنند (لوامع) و نيز بحضرت هادى و حضرت عسكرى اطلاق شده .
مجلسى اول فرموده: غايب و عليل و غريم را نيز بر حضرت حجت اطلاق مى‏كنند (لوامع) .
باحدهما: حضرت باقر يا صادق اراده شده.و بعسكريين حضرت هادى و عسكرى مرادند و بكاظمين حضرت موسى بن جعفر و حضرت جواد اراده مى‏شود.
و اما بقيه القاب
امير المؤمنين و مجتبى و شهيد و زين العابدين و باقر و صادق و كاظم و رضا و جواد و هادى و عسكرى و صاحب الزمان بترتيب القاب مشهوره دوازده امامند كه نزد عموم حتى از اسماء اين بزرگواران بيشتر اشتهار دارد.
(رك: لوامع صاحبقرانى، مشتركات طريحى) .
_______________________
1 ـ بمقدمات كتاب شريف (منتقى الجمان) و فوائد كتاب مشتركات شيخ طريحى مراجعه فرمائيد .
2 ـ كما فى رواية زرارة و محمد بن مسلم حيث قالا بعث الينا الشيخ و نحن فى المدينة الخ ...
در لوامع فرموده: عالم كه گويند مراد معصوم است و خصوص احدى مراد نيست.

نوشتن دیدگاه