رسول خدا(ص) با آن كه در تب شديدى به سر مى برد، با حالت خشم به مسجد آمد و ضمن نكوهش عاملان كارشكنى، متخلفان از حركت سريع، سپاه را ملعون خواند. براى پيامبر جاى ترديد نبود كه جمعى درانتظار مرگ او و انديشه قبض حكومت اند و براى اين هدف در پى نقشه و توطئه اند. از همين رو با آگاهى از حوادثى كه به انتظار مرگ حضرتش كمين كرده بود و با شناختى كه از برخى اطرافيان خود داشت براى آخرين بار فرصت را غنيمت شمرد و بر آن شد تا مهمترين پيام دوران رسالت را ساده و روشن بيان و مسير آينده حركت اسلامى را ترسيم نمايد. عمر بن خطاب ماجراى رحلت پيامبر را براى ابن عباس چنين نقل مى كند:«... ما نزد پيامبر حضور داشتيم. بين ما و زنان - كه فاطمه نيز در ميانشان بود- پرده اى آويخته شده بود. رسول خدا به سخن درآمده، فرمود: نوشت افزار بياوريد تا براى شما چيزى بنويسم كه با وجود آن هرگز گمراه نشويد. زنان پيامبر(ص) از پس پرده گفتند: خواسته پيامبر را برآوريد. من گفتم: ساكت باشيد.» بخارى در صحيح خود بى آن كه نامى از عمر ببرد مى نويسد: يكى از حاضران در مجلس، سخن حضرت را در حضورش رد كرد و گفت درد بر او غلبه كرده و نمى داند چه مى گويد ... و رو به حاضران گفت: قرآن نزد شماست و همان ما را كفايت مىكند. در ميان حاضران اختلاف شد و به يكديگر پرخاش كردند. برخى سخن او را تاييد مىكردند و برخى سخن رسول خدا را . و بدين ترتيب از نوشتن نامه جلوگيرى شد. به خوبى معلوم بود كه موضوع آن نوشته چه بود؛ گفتارى صريح در تعيين جانشين پيامبر. بدين ترتيب چيزى نمانده بود كه اصل نبوت حضرتش مورد ترديد قرار گيرد و قرآن كلام غير الهى پنداشته شود. زيرا قرآن، فرموده آن بزرگوار را درهرحال، برگرفته از وحى ياد كرده بود. و اين گروه سخن و فرمان پيامبر را هذيان ناشى از تب برشمردند. راستى آيا پيامبراسلام(ص) حق تعيين جانشين پس از خود را نداشت؟ و آيا كسى را براى اين مقام برنگزيد؟ چگونه است كه ديگران حق انتخاب داشتند و پيامبر نداشت؟ آيا عاقلانه است كه رسول خدا با تعيين نكردن جانشين،امت را به حال خود رها سازد تا هر كه توانست بر جان و نواميس مسلمانان تسلط يابد؟ آيا اصولا جانشينى پيامبر امرالهى است كه تنها با تعيين پروردگار صورت مى پذيرد يا آن كه بر عهده بعضى ازمردم است تا هر كسى را بر مسلمانان فرمانروا سازند؟ آيا اين ديدگاه كه از سوى برخى ابراز شده صحيح است كه پيروى از بيانات پيامبر در مسائل سياسى و اجتماعى بر اصحاب وى واجب نبوده است؟ پاسخ اين پرسش ها را بايد در علم كلام جستجو كرد.
