چه آن كه وجود على عليه السلام بنا به فرموده رسول اكرم صلى ‏الله ‏عليه‏ و ‏آله، فارق بين حق و باطل بوده است چنان‏چه علماى بزرگ شما اخبار بسيارى در اين باب نقل نموده ‏اند؛ از جمله، شيخ سليمان بلخى حنفى در باب 16 ينابيع ‏المودة از كتاب السبعين فى فضايل اميرالمؤمنين و امام ‏الحرم الشريف ابى ‏جعفر بن عبداللّه‏ شافعى حديث دوازدهم از هفتاد حديث را از فردوس ديلمى و مير سيد على همدانى شافعى در مودة ششم از موده‏ القربى و حافظ در امالى و محمد بن يوسف گنجى شافعى در باب 44 كفايه ‏الطالب سه خبر مسندا از ابن‏ عباس و ابى‏ ليلى غفارى و ابى‏ ذر غفارى همگى به مختصر تفاوت و كم و زياد در الفاظ و عبارات و اتحاد در جمله آخر حديث از رسول اكرم صلى ‏الله ‏عليه‏ و ‏آله نقل نموده ند كه فرمود: ستكون من بعدى فتنة فاذا كان ذلك فالزموا على ابن ابى‏ طالب انه اول من يرانى واول من يصافحنى يوم القيمة وهو معى فى السماء العليا وهو الفاروق بين الحق والباطل.(1)
پس على ‏القاعده بعد از وفات رسول خدا صلى ‏الله ‏عليه‏ و ‏آله در چنين پيش ‏آمد و فتنه بزرگ كه مهاجر و انصار به هم افتادند و هر يك مى‏ خواستند خليفه از آنها باشد (به اصطلاح و مثل معروف از آب گل ماهى بگيرند)، به حكم و دستور آن حضرت بايستى امت على عليه السلام را بياورند و دست به دامن او گردند تا حق را از باطل نشان دهد و البته بنا به فرموده آن حضرت، هر طرفى كه على عليه السلام بوده حق و در مقابلش باطل [است].
حافظ : اين خبرى كه شما نقل نموديد، خبر واحد است و به خبر واحد اعتمادى نبوده تا مورد عمل قرار گيرد.
داعى : خيلى تعجب است كه زود فراموش مى‏ فرماييد يا عمدا سهو مى ‏نماييد! جواب خبر واحد را در شب‏ هاى اول عرض كردم كه علماى سنت و جماعت، حجيت خبر واحد را قبول دارند و شما از اين جهت نمى ‏توانيد اين خبر را به عنوان خبر واحد مردود داريد. به علاوه، همين يك خبر نيست، بلكه اخبار بسيارى از طرق موثقين علماى شما به عبارات مختلفه اثبات مرام مى‏ نمايد كه ما به بعض از آنها در ليالى ماضيه اشاره نموديم، منتها براى آن كه وقت مجلس زياد گرفته نشود، فقط به سلسله روات و كتب آنها اكتفا نموده و از نقل تمام آن احاديث مسنده صرف ‏نظر نموده، اينك هم باز براى تأييد عرايضم، تا آن‏جايى كه وقت و حافظه ‏ام اجازه مى‏ دهد، به بعض ديگر اشاره مى‏ كنم.
از جمله خبرى است كه محمد بن طلحه شافعى در مطالب‏ السؤول (2) و طبرى در [المعجم] كبير (3) و بيهقى در سنن (4) و نورالدين مالكى در فصول المهمه (5) و حاكم در مستدرك (6) و حافظ ابونعيم در حليه (7) و ابن‏ عساكر در تاريخ (8) و ابن ‏ابى‏ الحديد در شرح ‏نهج (9) و طبرانى در اوسط (10) و محب ‏الدين در رياض (11) و حموينى در فرائد (12) و سيوطى در درالمنثور (13) از ابن ‏عباس و سلمان و ابى ‏ذر و حذيفه نقل مى ‏نمايند كه رسول اكرم صلى ‏الله ‏عليه‏ و ‏آله به دست مبارك اشاره نمود به سوى على بن ابى‏ طالب عليه السلام و فرمود: ان هذا اول من آمن بى واول من يصافحنى يوم القيمة وهذا الصديق الاكبر وهذا فاروق هذه الامة يفرق بين الحق والباطل.(14)
و محمد بن ‏يوسف گنجى در باب 44 كفايه ‏الطالب (15) همين حديث را نقل نموده به اضافه اين كلمات: و هو يعسوب المؤمنين وهو بابى الذى اؤتى منه و هو خليفتى من بعدى.(16)
و نيز محمد بن طلحه شافعى در مطالب‏ السؤول (17) و خطيب خوارزمى در مناقب (18) و ابن‏ صباغ مالكى در فصول ‏المهمه (19) و خطيب بغداد در تاريخ بغداد (20) و حافظ ابن‏ مردويه در مناقب (21) و سمعانى در فضائل ‏الصحابه و ديلمى در فردوس (22) و ابن‏ قتيبه در الامامة و السياسة (23) و زمخشرى در ربيع ‏الابرار (24) و حموينى در باب 37 فرائد (25) و طبرانى در اوسط (26) و فخر رازى در تفسير كبير (27) و گنجى شافعى در كفايه ‏الطالب (28) و امام احمد در مسند (29) و ديگران از علماى شما نقل نموده ‏اند كه رسول اكرم صلى ‏الله ‏عليه‏ و ‏آله فرمود: على مع الحق والحق مع على حيث دار.(30)
و نيز در همان كتاب ‏ها به علاوه شيخ سليمان قندوزى حنفى در باب 20 ينابيع ‏المودة از حموينى نقل نموده‏ اند كه آن حضرت فرمود: على مع الحق والحق مع علىّ يميل مع الحق كيف مال.(31)
و حافظ ابى‏ نعيم احمد بن عبداللّه‏ اصفهانى متوفاى سال 430 در حليه ‏الاولياء به اسناد خود نقل نموده است كه رسول اكرم صلى ‏الله ‏عليه‏ و ‏آله فرمود: يا معشر الانصار الا ادلّكم على ما ان تمسكتم به لن تضلوا بعده ابدا. قالوا بلى يا رسول‏ اللّه‏. قال هذا علىّ فاحبوه بحبى واكرموه بكرامتى فان جبرئيل امرنى بالذى قلت لكم من اللّه‏ عزوجل.(32)
اين احاديث نبويه با اختلاف الفاظ و تعدد روات حفّاظ آن، اگرچه هر حديثى در نظر اول خبر واحدى مى‏ آيد كه براى مدلول خاصى بيان گرديده، ولكن در نظر اهل علم، تعبير به تواتر معنوى مى‏ شود كه از مضامين تمامى آنها مستفاد مى‏ گردد كه دلايل خاصه ‏اى است كه براى مدلول عام آمده كه با تشريك يك‏ديگر، آن مدلول عام به اثبات مى ‏رسد.
و مراد از آن مدلول عام، عنايت رسول اكرم صلى ‏الله ‏عليه‏ و ‏آله است نسبت به مقام ولايت كه استثنائا ثابت مى ‏كند تمايل آن حضرت را به على عليه السلام نه به ديگرى؛ و نيز مى ‏رساند كه فقط على عليه السلام مورد شفقت و مهربانى آن حضرت بوده و پيوسته از آن بزرگ‏وار به تنهايى كمك طلبيده، چه آن كه على عليه السلام متخصص در كمك دادن بوده و به همين جهت امت را هم امر مى‏ كند كه بعد از من رجوع به على عليه السلام كنيد و تمسك به او جوييد كه پيوسته با حق توأم و فارق بين حق و باطل است.
با مطالعه در اين قبيل اخبار، انصاف دهيد كه آيا مخالفت على عليه السلام با ابى ‏بكر و كنار رفتن از اجماع (خيالى شما) و بيعت نكردن با ابى ‏بكر دليل بر حقانيت ابى‏ بكر مى ‏باشد يا بطلان خلافت او؟
اگر خلافت ابى‏ بكر حق بود، پس چرا على عليه السلام كه مجمسه حق و حقيقت بود و رسول اكرم صلى ‏الله ‏عليه‏ و ‏آله درباره او فرمود: «هميشه با حق و حق با او مى‏ گردد»، بيعت ننمود بلكه مخالفت هم نمود؟
واقعا جاى بسى تأسف و تعجب است، عجله‏ اى كه در روز سقيفه نمودند كه قطعا هر عاقل دقيقى را به وضع آن روز بدبين مى ‏نمايد كه اگر دسيسه ‏اى در كار نبود، چرا تأمل ننمودند (ولو چند ساعتى باشد) تا على بن ابى ‏طالب عليه السلام فارق بين حق و باطل به فرموده پيغمبر صلى ‏الله ‏عليه‏ و ‏آله و كبار از صحابه و بنى ‏هاشم و بالخصوص عباس عم اكرم آن حضرت، همگى حاضر شوند و نظر و رأى خود را در امر خلافت كه وظيفه عمومى بود بدهند!
حافظ : بديهى است دسيسه‏ اى در كار نبوده، بلكه چون اوضاع را در خطر ديدند تعجيل در تعيين خلافت براى حفظ اسلام نمودند.
داعى : يعنى مى ‏خواهيد بفرماييد ابوعبيده (قبركن سابق مكه) جراح و يا ديگران، از عباس عم بزرگ‏وار پيغمبر و على بن ابى‏ طالب عليه السلام كه جان خود را در راه اين دين گذارده بودند يا ديگران از كبار صحابه و بنى‏ هاشم، دل‏سوزتر بودند و اگر آن مقدارى كه آن‏جا حرف زدند تأمل مى‏ نمودند و يا ابى‏ بكر و عمر حرف مى ‏زدند و مجلس را سرگرم مى‏ نمودند و ابوعبيده يا ديگرى را فورى مى‏ فرستادند [تا] عباس و على عليه السلام را خبر مى‏ دادند و اعلام خطر مى ‏نمودند كه به فوريت بيايند، آيا اگر ساعتى صبر مى‏ نمودند تا آن بزرگ‏واران بيايند، اسلام از ميان مى ‏رفت و فتنه ‏اى بر پا مى ‏شد كه جلو آن را نمى‏ توانستند گرفت؟!!
انصاف دهيد كه قطعاً اگر قدرى صبر مى‏ كردند، لااقل بنى‏ هاشم و كبار از صحابه يا عباس و على عليه السلام را خبر مى ‏كردند كه در سقيفه حاضر شوند بر تقويت آن سه نفر اگر حق مى‏ گفتند، افزوده مى‏ شد و اختلاف كلمه در اسلام پيدا نمى ‏شد كه امشب بعد از 1335 سال (تاريخ زمان مذاكره) ما و شما برادران مسلمان هم در اين مجلس مقابل هم قرار نمى‏ گرفتيم، بلكه تمام قوا را به هم داده و با دشمنان اصلى به جنگ برمى‏ خاستيم.
پس تصديق كنيد، هرچه بر سر اسلام آمد، از آن روز آمد و آن نبود مگر در اثر تعجيلى كه آن سه نفر به كار بردند و مقاصد پنهانى خود را آشكار نمودند.
نواب : قبله صاحب! پس سبب چه بود كه آن همه عجله به كار بردند كه به فرموده شما، حاضرين مسجد و خانه پيغمبر صلى ‏الله ‏عليه‏ و ‏آله را هم خبر ندادند.
داعى : قطع بدانيد علت تعجيل در عمل آن بود كه مى ‏دانستند اگر صبر كنند تا تمام مسلمان‏ ها حاضر شوند يا لااقل اردوى اسامة بن زيد و بزرگان صحابه حاضر در مدينه و بنى‏ هاشم و غيره همگى حاضر شوند و شركت در شور نمايند، حتما در ميان اشخاصى كه اسم برده مى ‏شد، نام على عليه السلام هم به ميان مى ‏آمد و اگر نام على عليه السلام يا عباس در آن مجمع برده مى ‏شد، طرف‏داران حق و حقيقت با دلايل واضحه ‏اى كه در دست بود، كلاه آنها را پشت معركه سياست مى‏ انداختند. لذا عجله نمودند كه تا بنى ‏هاشم و كبار صحابه به غسل و كفن و دفن پيغمبر صلى ‏الله ‏عليه‏ و ‏آله مشغولند، كار خود را بنمايند و ابى‏ بكر را به آن وضع، دو نفرى به خلافت برقرار نمايند ـ چنان‏چه كردند ـ تا امشب آقايان نامش را اجماع مسلمين بگذارند.
چنان‏چه اكابر علماى خودتان از قبيل طبرى (33) و ابن ‏ابى‏ الحديد (34) و ديگران نوشته‏ اند كه عمر مى‏ گفت: «خلافت ابى ‏بكر با عجله و فوريت بغتا انجام و صورت گرفت. خداوند امر او را به خير فرمايد.»
*************************
1-زود است بعد از من فتنه ‏اى برپا شود! پس اگر چنين شد، شما ملزم هستيد با على بن ابى‏ طالب عليه السلام باشيد؛ چون اوست اول كسى كه مرا مى ‏بيند و با من مصافحه مى‏ نمايد روز قيامت، و او با من است در مرتبه بلند و عليا، و اوست جداكننده بين حق و باطل. ينابيع ‏المودة، ج 1، ص 378 ـ موده‏ القربى، مودة ششم ـ كفايه ‏الطالب، ص 188.
2-مطالب ‏السؤول، ج 1، ص 53.
3-تاريخ طبرى، ج 2، ص 60.
4-سنن بيهقى، ج 6، ص 206.
5-فصول‏ المهمه، ج 1، ص 83.
6-مستدرك، ج 3، ص 111.
7-حليه ‏الاولياء، ج 4، ص 294.
8-تاريخ دمشق، ج 42، ص 41.
9-شرح نهج ‏البلاغة، ج 13، ص 228.
10-معجم ‏الاوسط، ج 3، ص 166.
11-رياض ‏النظرة، ج 1، ص 204.
12-فرائدالسمطين، ج 1، ص 39 و 140.
13-درالمنثور، ج 3، ص 396.
14-به درستى كه اين على عليه السلام اول كسى است كه به من ايمان آورده و اول كسى است كه روز قيامت با من مصافحه مى ‏نمايد و اين على صديق اكبر و راست گوى بزرگ و فاروق اين امت است كه جدايى مى ‏اندازد بين حق و باطل. كنزالعمال، ج 11، ص 616.
15-كفايه‏ الطالب، ص 187.
16-و اوست پادشاه مؤمنين و اوست باب من كه مى‏ آيند از او، و اوست خليفه من بعد از من. آن‏گاه گنجى شافعى گويد: «اين حديث را محدث شام در جزء چهل و نهم و بعد از سيصد حديث در فضايل على در كتاب خود آورده است.»
17-مطالب‏ السؤول، ج 1، ص 52.
18-مناقب خوارزمى، ص 159.
19-فصول‏ المهمه، ج 1، ص 182؛ ج 2، ص 1161.
20-تاريخ بغداد، ج 14، ص 322.
21-مناقب حافظ، ج 1، ص 119.
22-فردوس، ج 2، ص 390، ح 3050.
23-الامامة والسياسة، ج 1، ص 73.
24-ربيع‏ الابرار، ج 1، ص 828.
25-فرائدالسمطين، ج 1، ص 176 ـ 138.
26-معجم‏ الاوسط، ج 6، ص 95.
27-تفسير كبير، ج 1، ص 205.
28-كفايه‏ الطالب، ص 237.
29-مسند احمد، ج 1، ص 190.
30-على با حق و حق با على است، هيچ ‏گاه على عليه السلام از حق و حق از على جدا نخواهد بود.
31-على عليه السلام با حق و حق با على عليه السلام است و على عليه السلام به طرف حق مايل است، هرگونه ميل كند. (ينابيع‏ المودة، ج 1، ص270، باب 20).
32-اى جماعت انصار، آيا دلالت نكنم شما را به كسى كه اگر به آن چنگ زنيد و تمسك جوييد، هرگز بعد از او گم‏راه نشويد؟ عرض كردند: «بلى يا رسول ‏اللّه‏.» فرمود: «آن كس كه به آن چنگ زنيد و تمسك جوييد تا گم‏راه نشويد، اين على عليه السلام مى‏ باشد. پس او را دوست بداريد به دوستى من و اكرام بنماييد او را به كرامت من و آن‏چه من به شما گفتم، جبرئيل از جانب پروردگار مرا چنين امر نمود. (حليه ‏الاولياء، ج 1، ص 63).
33-تاريخ طبرى، ج 2، ص 446.
34-شرح ابن‏ ابى‏ الحديد، ج 2، ص 23.

نوشتن دیدگاه