اگر با نظر دقت و انصاف و بى‏ طرفى توجه كنيد، تصديق خواهيد نمود كه اولا و اليق و احق به اين رحم و شفقت و عاطفه، مولانا اميرالمؤمنين عليه ‏السلام بوده است كه چون بر مسند خلافت ظاهرى قرار گرفت، بنابر آن‏چه تمام مورخين شما و مخصوصا ابن‏ ابى ‏الحديد مشروحا نوشته ‏اند، بدعت‏ ها را برطرف نمود؛ حكام و مأمورين جور و فساد و فساق بنى ‏اميه و غيره را كه در زمان خلافت عثمان بر ايالات مسلمين به امارت برقرار نموده بودند، عزل نمود.
بعضى از سياسيون ظاهربين و دوستان علاقه‏ مند به مقام منيع و ارج‏مند آن حضرت، پيشنهاد نمودند كه «چندى بگذاريد اين حكام مانند معاويه و غيره در محل خود بمانند تا شما بر امر حكومت مستقر شويد؟ آن‏گاه عزل آنها مانعى ندارد.» حضرت فرمودند: واللّه‏ لا اداهن فى دينى ولا اعطى الرياء فى امرى.(1)
مرا وادار به مداهنه مى ‏نماييد، ولى نمى ‏دانيد در مدتى كه آنها از طرف من به حكومت برقرارند، كما فى‏ السابق به ظلم و تعدى اشتغال دارند. جواب آنها را در محكمه عدل الهى من بايد بدهم و من چنين توانايى ندارم.
و همين عمل عزل حكام جور، سبب مخالفت عده‏ اى جاه‏ طلبان مانند معاويه عليه ‏الهاويه شد و مقدمه جنگ‏ هاى جمل و صفين فراهم آمد.
اگر موقعى كه طلحه و زبير به تقاضاى حكومت كوفه و مصر آمدند خدمت مولانا اميرالمؤمنين عليه ‏السلام، حكومت را به آنها داده بود، از در مخالفت بر نمى ‏خاستند و فتنه بصره و جنگ جمل را برپا نمى‏ نمودند.
بعضى از مردمان قصيرالفكر ظاهربين، ايراد به سياست‏مدارى آن حضرت مى‏ گيرند و حال آن كه مركز سياست عادلانه، آن حضرت بود، منتها سياست به معناى عمومى كه در نزد اهل دنيا معمول است كه دورويى، و ريا در اعمال و مداهنه و كذب و دروغ و مماشات با اعادى و فريب دادن آنها براى جلب منافع ظاهريه و غيره باشد، البته در نزد آن حضرت كه مجسمه عدل و انصاف و ترس از پروردگار و معتقد به روز جزا بوده، راه نداشته.
زمانى بالاى منبر، ضمن بيانات و خطابات، گريه نمود. از سبب گريه ‏اش سؤال نمودند، فرمود: «شنيده ‏ام عساكر معاويه بر قريه ‏اى از قراء فايق آمده [و] خلخال از پاى يك دختر يهودى كه در جزيه و پناه اسلام است درآوردند.»
رحم‏دلى آن حضرت با دوست و دشمن بالسواء بود. با آن همه بدرفتارى‏ هايى كه عثمان با آن حضرت نموده بود (كه ابى ‏بكر و عمر گذشته از روزهاى اول خلافت ابى ‏بكر ظاهرا ابدا ننمودند) مع‏ذلك همين كه عثمان از بالاى بام براى آن حضرت پيغام داد، در موقعى كه محصور واقع شده بود كه به على عليه ‏السلام بگوييد نان و آب را به روى ما بسته ‏اند، فورى حضرت نان و آب تهيه ديد و توسط دو فرزندش حسن و حسين عليهماالسلام براى او فرستاد؛ چنان‏چه ابن‏ ابى‏ الحديد در شرح نهج (2) و ديگران مفصل نوشته ‏اند.
رأفت و مهربانى آن حضرت به دوست و دشمن مورد انكار احدى نبوده [است.] آن‏قدر به زنان بيچاره و يتيمان درمانده مساعدت نمود كه معروف شد به ابوالارامل والايتام والمساكين.(3) زنى را با مشك آب در دوره خلافت ظاهرى در كوچه ديد وامانده و خسته شده، مشك را از او گرفت، بدون آن كه خود را معرفى نمايد به دوش كشيده به منزل او رسانيده، آرد و خرما براى او برده و بچه‏ هاى يتيم او را نوازش نموده و تنور نان براى آنها پخت و خيال آنها را راحت نمود.
خليفه عثمان هم به جود و سخا و بخشش شهرت پيدا نمود اما به بستگانش از قبيل ابى‏ سفيان و حكم بن ابى ‏العاص و مروان بن حكم و غيره از بيت المال مسلمين بدون هيج مجوز شرعى زياده از حد مى ‏پرداخت!
*************************
1-به خدا قسم مداهنه در دين و ريا در امر نمى‏ كنم! (الدرالتنظيم، ص 358).
2-شرح نهج ‏البلاغة، ج 2، ص 162.
3- [يعنى پدر بيوه زنان و ايتام و مساكين]

نوشتن دیدگاه