و اگر شرح نهج‏ البلاغه (1) را عميقانه مطالعه نماييد و به بيانات و دلايل امام ابوجعفر اسكافى كه از اكابر علما و شيوخ معتزلى ‏ها مى ‏باشد، در رد شبهات ابوعثمان جاحظ (ناصبى) در اثبات افضليت على عليه ‏السلام بر ابى‏ بكر دقت نماييد، خواهيد ديد كه آن عالم منصف، بالصراحه با دلايل محكمى ثابت مى ‏نمايد كه خوابيدن على عليه ‏السلام در بستر پيغمبر صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله به امر آن حضرت افضل از مصاحبت چند روزه ابى‏ بكر در مسافرت غار بوده است؛ تا آن‏جا كه گويد: قال علماء المسلمين ان فضيلة علىّ عليه ‏السلام تلك الليلة لا نعلم احدا من البشر نال مثلها الا ما كان من اسحق و ابراهيم عند استسلامِهِ للذبح.(2)
و در آخر نقل قول ابوجعفر اسكافى را در جواب ابوعثمان جاحظ ناصبى نقل نموده كه گويد: قد بينا فضيلة المبيت على الفراش على فضيلة الصحبة فى الغار بما هو واضح لمن انصف ونزيد ههنا تاكيدا بما لم نذكره فيما تقدم فتقول ان فضيلة المبيت على الفراش على الصحبة فى الغار لوجهين احدهما انّ علياً عليه ‏السلام قد كان انس بالنبى صلى اللّه‏ عليه و آله و حصل له بمصاحبته قديما انس عظيم و الف شديد فلما فارقه عدم ذلك الانس وحصل به ابوبكر فكان ما يجده على عليه ‏السلام من الوحشة والم الفرقة موجبا زيادة ثوابه لان الثواب على قدر المشقة ـ و ثانيهما ان ابابكر اكن يؤثر الخروج من مكة وقد كان خرج من قبل فرد فازداد كراهية للمقام فلما خرج مع رسول ‏اللّه‏ صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله وافق ذلك هوى قلبه ومحبوب نفسه فلم يكن له من الفضيلة ما يوازى فضيلة من احتمل المشقة العظيمة وعرض نفسه لوقع السيوف ورأسه لرضخ الحجارة لان على قدر سهولة العبادة يكون نقصان الثواب.(3)
و ابن‏ سبع مغربى در شفاءالصدور ضمن بيان شجاعت على عليه ‏السلام، گويد: علماء العرب اجمعوا على ان نوم علىّ عليه السلام على فراش رسول‏ اللّه‏ صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله افضل من خروجه معه وذلك انه وطّن نفسه على مفاداته لرسول ‏اللّه‏ صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله و آثر حياته واظهر شجاعته بين اقرانه.(4)
پس مطلب به قدرى واضح است كه احدى انكار اين معنا را ننموده، مگر روى جنون يا تعصب بدتر از جنون. بس است خيلى معذرت مى‏ خواهم رشته سخن در اين جا طولانى شد خوب است برويم بر سر [اصل] مطلب.
و اما اين كه فرموديد، مراد از «أَشِدّاءُ عَلَى الْكُفّارِ» خليفه ثانى عمر بن‏ الخطاب، بوده است، فقط به محض ادعا از شما قبول نمى ‏شود. بايد ديد كه آيا اين صفت هم با حال موصوف مطابقه مى ‏نمايد يا خير؟ چنان‏چه مطابقه نمايد. به جان و دل مى‏ پذيريم.
*************************
1-شرح نهج ‏البلاغه، ج 13، ص 260.
2-اتفاقى علماى مسلمين است كه احدى از بشر به فضيلت خوابيدن على در فراش پيغمبر نرسيده است مگر اسحق و ابراهيم در تسليم به ذبح و قربانى ولى عقيده اكثر مفسرين و مورخين و علماى اخبار است كه ذبيح اسماعيل بوده نه اسحق.
3-ماحصل معنا آن كه قبلاً فضيلت خوابيدن على عليه ‏السلام در فراش رسول ‏اللّه‏ صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله [كه] ليله ‏الهجره بر مصاحبت ابى‏ بكر در غار را به قسمى كه بر اهل انصاف واضح و آشكار گردد، بيان نموديم. اينك به مقتضاى وقت تاكيدا بر آن‏چه قبلاً ذكر نموديم، از دو جهت ديگر مطلب را ثابت مى‏ نماييم:
الف) انس و الفت فوق ‏العاده على عليه ‏السلام با رسول خدا صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله طورى بود كه نمى‏ توانست آنى از پيغمبر دور بشود و به عكس عدم انس ابوبكر با رسول خدا باعث اشتياق او به مصاحبت با آن حضرت بوده، پس خوابيدن على عليه ‏السلام در فراش كه باعث دورى از آن حضرت گرديد، ايجاد وحشت و الم شديدى براى على عليه ‏السلام نمود پس دورى كه سبب زجر آن حضرت و موجب ثواب بسيار بوده، افضل است بر مصاحبت ابى‏ بكر؛ براى آن كه ثواب عمل را به مقدار مشقت در عمل مى‏ دهند (چنان‏چه گفته ‏اند:
ب) چون ابى‏ بكر پيوسته عازم بر خروج از مكه بوده، چنان‏چه گاهى هم تنها خارج شده، پس زياد شد كراهت‏ ماندن او در مكه و لذا زمانى كه با رسول خدا صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله از مكه خارج شد، به محبوبه ذاتى و معشوقه قلبى رسيد، پس براى او فضيلتى نبود كه برابر باشد با فضيلت على عليه ‏السلام كه در آن شب اختيارا تحمل مشقت بزرگى نمود كه جان خود را در معرض شمشيرها و سر خود را در مقابل سنگ‏باران دشمنان (كه آن شب قصد آن بستر را داشتند كه صاحب آن رسول‏ اللّه‏ صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله را به قتل رسانند) قرار داد. بديهى است تحمل آن شدايد به مراتب بالاتر و افضل از ابى‏ بكر بود در راحتى ليله ‏الغار در مصاحبت رسول‏ اللّه‏ صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله.
4-اجماعى علماى عرب است بر اين كه خوابيدن على عليه ‏السلام ليله‏ الهجرة در فراش رسول‏ اللّه‏ صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله افضل بود از بيرون رفتن او با آن حضرت؛ زيرا كه خود را در جاى آن حضرت قرار داد و زندگانى خود را فداى آن حضرت نمود و به اين وسيله شجاعت خود را بين اقران ظاهر نمود.

نوشتن دیدگاه