1. امام احمد حنبل در مسند (1) و مير سيد على همدانى شافعى در آخر مودة چهارم از موده ‏القربى (2) نقل مى ‏كنند كه رسول اكرم صلى ‏الله‏ عليه ‏و ‏آله به على عليه ‏السلام فرمود: يا على انت تبرء ذمتى وانت خليفتى على امتى.(3)
2. امام احمد در مسند (4) به طريق متعدده و الفاظ متفاوته و ابن ‏مغازلى فقيه شافعى در مناقب (5) و ثعالبى در تفسير (6) خود نقل مى ‏نمايند كه رسول اكرم صلى‏ الله ‏عليه ‏و‏ آله فرمود به على عليه السلام انت اخى و وصيىّ و خليفتى وقاضى دينى.(7)
3. ابوالقاسم حسين بن محمد (راغب اصفهانى) در محاضرات‏ الادبا و محاورات‏ الشعرا و البلغا از انس بن مالك نقل نموده كه رسول اكرم صلى‏ الله‏ عليه ‏و‏ آله فرمود: ان خليلى و وزيرى و خليفتى و خير من اترك بعدى يقضى دينى و ينجز موعدى على بن ابى‏ طالب.(8)
4. مير سيد على همدانى شافعى در اوايل مودة ششم از موده ‏القربى از خليفه ثانى عمر بن الخطاب نقل مى‏ نمايد كه چون پيغمبر عقد اخوت بين اصحاب بست فرمود: هذا علىّ اخى فى الدنيا والاخرة وخليفتى فى اهلى و وصيىّ فى امتى و وارث علمى و قاضى دينى ما له منى و ما لى منه نفعه نفعى و ضره ضرى من احبه فقد احبنى و من ابغضه فقد ابغضنى.(9)
5. در همين مودة ششم، از انس بن مالك حديثى نقل مى ‏كند كه قبلاً عرض كردم، در آخر آن حديث ذكر مى ‏نمايد كه رسول اكرم صلى‏ الله‏ عليه ‏و ‏آله صريحا فرمود: و هو خليفتى و وزيرى؛ يعنى على خليفه و وزير من است.(10)
6. محمد بن يوسف گنجى شافعى در كفايت ‏الطالب از ابى‏ ذر غفارى روايت كرده كه پيغمبر صلى‏ الله‏ عليه‏ و ‏آله فرمود: ترد على الحوض راية علىّ اميرالمؤمنين و امام الغر المحجلين والخليفة من بعدى.(11)
7. بيهقى و خطيب خوارزمى و ابن ‏مغازلى شافعى در مناقب خودشان نقل نموده ‏اند كه رسول اكرم صلى‏ الله ‏عليه ‏و ‏آله فرمود به على عليه‏ السلام: انه لاينبغى ان اذهب الا وانت خليفتى وانت اولى بالمؤمنين من بعدى.(12)
8. امام ابو عبدالرحمن نسائى كه يكى از ائمه صحاح سته است ضمن حديث 23 خصائص ‏العلوى كه مفصلاً از ابن‏ عباس مناقب على عليه‏ السلام را نقل نموده، بعد از ذكر منازل هارونى، آورده كه رسول اكرم صلى ‏الله‏ عليه ‏و ‏آله به على عليه‏ السلام فرمود: انت خليفتى يعنى أنت ولى كل مؤمن بعدى؛ تو خليفه منى يعنى در هر مؤمن بعد از من.(13)
(بديهى است به وسيله اين جمله و حرف تراخى پس از اعطاى كل منازل و مراتب هارونى به على عليه‏ السلام نص جلى فرموده بر امارت على؛ يعنى تو اى على خليفه منى در امت من و در هر مؤمن بعد از من).
و لفظ من، در بيان پيغمبر در اين حديث شريف و ساير احاديث وارده، يا من بيانيه است؛ يعنى بعد از مرگ من. يا من ابتدائيه است؛ يعنى تو خليفه من در امت من مى ‏باشى از ابتداى مرگ من.
على التقديرين، به اين جملات خلافت بلافصل على عليه‏ السلام ثابت و محقق آمده كه آن حضرت، خليفه ‏اللّه‏ و خليفه ‏الرسول به نص جلى و خفى، بعد از رسول اكرم صلى‏ الله ‏عليه ‏و ‏آله بر تمام امت بوده است.
9. حديث خلقت است كه به طرق مختلفه نقل گرديده كه از جمله امام احمد بن حنبل در مسند (14) و مير سيد على همدانى شافعى در موده‏ القربى (15) و ابن ‏مغازلى شافعى در مناقب (16) و ديلمى در فردوس (17) به مختصر تفاوتى در الفاظ با سلسله روايات و اسناد صحيحه نقل مى ‏نمايند كه پيغمبر صلى ‏الله‏ عليه ‏و ‏آله فرمود: خلقت انا و على من نور واحد قبل ان يخلق اللّه‏ تعالى آدم باربعة عشر الف عام فلما خلق اللّه‏ آدم ركب ذلك النور فى صلبه فلم يزل فى شى‏ء واحد حتى افترقا فى صلب عبدالمطلب ففى النبوة وفى على الخلافة.(18)
10. حافظ ابوجعفر محمد بن جرير طبرى متوفاى سال 310 هجرى در كتاب الولاية نقل مى ‏نمايد كه رسول اكرم صلى ‏الله‏ عليه‏ و‏ آله در اوايل خطبه غدير خم فرمود: وقد امرنى جبرئيل عن ربى ان اقوم فى هذا المشهد واعلم كل ابيض واسود ان على ابن ابى‏ طالب اخى ووصيى وخليفتى والامام بعدى. آن‏گاه فرمود: معاشر الناس، ذلك فان اللّه‏ قد نصبه لكم وليا واماما وفرض طاعته على كل احد ماض حكمه جائز قوله ملعون من خالفه مرحوم من صدقه.(19)
11. شيخ سليمان بلخى حنفى در ينابيع‏ المودة از مناقب احمد از ابن‏ عباس (حبر امت) روايتى نقل مى‏ كند كه علاوه بر نام خلافت، مشتمل بسيارى از صفات مخصوصه آن حضرت است كه هر يك على‏ حده قرينه‏ اى است بر اثبات مقام خلافت آن حضرت؛ لذا با اجازه آقايان تمام خبر را عرض مى‏ كنم تا حجت تمام گردد و آقايان محترم بدانند كه بعد از مقام رسالت خاتم‏ الانبياء صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله، مقام و مرتبه على عليه‏ السلام بالاترين مقامات است. خلاصه كلام ابن‏ عباس گويد كه رسول اكرم صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله فرمود: يا على انت صاحب حوضى و صاحب لوائى و حبيب قلبى و وصيى و وارث علمى وخليفتى وانت مستودع مواريث الانبياء من قبلى وانت امين اللّه‏ فى ارضه وحجة اللّه‏ على بريته وانت ركن الايمان وعمود الاسلام وانت مصباح الدجى ومنار الهدى والعلم المرفوع لاهل الدنيا يا على من اتبعك نجى ومن تخلف عنك هلك وانت الطريق الواضح والصراط المستقيم وانت قائد الغر المحجلين و يعسوب المؤمنين وانت مولى من انا مولاه وانا مولى كل مؤمن و مؤمنة لايحبك الا طاهر الولادة ولايبغضك الا خبيث الولادة وما عرجنى ربى الى السماء و كلمنى ربى الا قال يا محمد اقرء عليا منى الاسلام وعرفه انه امام اوليائى ونور اهل طاعتى وهنيئا لك هذه الكرامة يا على! (20)
12. ابوالمؤيد موفق‏ الدين اخطب خطباى خوارزم در كتاب فضايل اميرالمؤمنين عليه‏ السلام (چاپ سال 1313 قمرى) ضمن فصل نوزدهم به اسناد خود از رسول ‏اللّه‏ خاتم‏ الانبياء صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله نقل نموده كه فرمود:
«در معراج وقتى رسيدم به سدرة المنتهى، خطاب رسيد، اى محمد، خلق را آزمودى، كدام كس را فرمان‏بردارتر ديدى نسبت به خود؟ عرض كردم على را.» قال صدقت يا محمد؛ راست گفتى، آن‏گاه فرمود: فهل اتخذت لنفسك خليفة يؤدى عنك ويعلم عبادى من كتابى مالايعلمون قال قلت يا رب اخترلى فان خيرتك خيرتى قال اخترت لك عليا عليه‏السلام فاتخذه لنفسك خليفة ووصيا و نحلته علمى و حلمى و هو اميرالمؤمنين حقا لم ينالها احد قبله وليست لاحد بعده.(21)
از اين قبيل اخبار در كتب معتبره شما بسيار است، ولى آن‏چه در حافظه داشتم به عرضتان رسانيدم تا جناب حافظ بدانند كه ما شاخ و برگ نمى‏ دهيم، بلكه عين واقع و حقيقت را مى ‏گوييم؛ فلذا بعضى از اكابر علماى منصف خودتان تصديق اين معنا را نموده ‏اند، مانند نظام بصرى ـ چنان‏چه صلاح ‏الدين صفدى در وافى بالوفيات، ضمن حرف الف، ذيل حالات ابراهيم بن سيار بن هانى بصرى معروف به نظام معتزلى گفته است: نص النبى صلى اللّه‏ عليه و سلم على ان الامام على وَعَيَّنَه ـ و عرفت الصحابة ذلك ولكن كتمه عمر لاجل ابى ‏بكر رضى اللّه‏ عنهما.(22)
متأسفانه ما درك زمان خاتم ‏الانبياء صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله را ننموده‏ ايم، ولى امروز كه مى‏ خواهيم راه حق را پيدا كنيم، ناچاريم با توجه به آيات قرآنيه و اخبار صحيحه صريحه متفق عليه فريقين قضاوت كنيم.
و قطعا هركس محبوب خداوند بوده و با دلايل آيات قرآن مجيد و اخبار متكاثره متواتره‏ اى كه رسول اكرم صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله در زمان خود تقدم علمى و فضلى به او داده و او را افضل و برتر از همه امت معرفى فرموده، ما هم حقا پيروى و اطاعت از او نماييم.
صراحت در لفظ خلافت و ولايت و وصايت در اخبار مندرجه در كتب معتبره خودتان بسيار آمده. علاوه از آنها، چون على عليه ‏السلام مجموعه خصايص و فضايل است كه در شب‏ هاى گذشته اشاراتى نموديم كه با پيغمبر خاتم در تمام خصايص به استثناى نبوت خاصه، شركت داشته و افضل از تمام امت بوده و طبق آيات قرآنيه و اخبار متكاثره متواتره، احدى از آحاد بشر به عشرى از اعشار بلكه هزار يك از فضايل و كمالات آن بزرگ‏وار نمى ‏رسد؛ چنان‏چه خطيب خوارزمى در مناقب (23) از جمهور، نقلاً از ابن‏ عباس و محمد بن يوسف گنجى شافعى در كفايه‏ الطالب (24) و سبط ابن ‏جوزى در تذكره (25) و ابن‏ صباغ مالكى در فصول ‏المهمه (26) و سليمان بلخى حنفى در ينابيع ‏المودة (27) و مير سيد على همدانى در مودة پنجم از موده ‏القربى (28) از خليفه ثانى عمر بن الخطاب نقل نموده كه همگى از رسول اكرم صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله به مختصر پس و پيشى در الفاظ كه فرمود: لو ان الرياض اقلام و البحر مداد و الجن حساب و الانس كتاب ما احصوا فضايل على ابن ابى‏ طالب.(29)
فلذا آن حضرت اولا و احق به مقام خلافت و جانشينى رسول‏ اللّه‏ صلى‏ الله ‏عليه‏ و‏ آله بوده است.
*************************
1-مسند احمد، ج 4، ص 164، با اندكى اختلاف.
2-موده‏ القربى، مودة چهارم.
3-«يا على تو برى مى‏ نمايى ذمه مرا و تو خليفه منى بر امت من.»
4-مسند احمد، ج 1، ص 111.
5-مناقب، ص 310.
6-تفسير ثعالبى، ج 5، ص 33.
7-«تو برادر و وصى و خليفه و اداكننده دين منى.»
8-«به درستى كه دوست من و وزير و خليفه من و بهتر كسى كه بعد از خود به جا مى‏ گذارم كه دين مرا ادا و وعده مرا وفا مى ‏نمايد، على بن ابى‏ طالب مى‏ باشد. (محاضرات، ج 2، ص 263).
9-«اين على برادر من است در دنيا و آخرت و خليفه من است در اهل من و وصى من است در امت من و وارث علم و اداكننده دين من. مال او از من است و مال من از اوست؛ نفع او نفع من است و ضرر او ضرر من است؛ كسى كه او را دوست بدارد، مرا دوست داشته و كسى كه او را دشمن بدارد، مرا دشمن داشته است. (موده‏ القربى، مودة 6).
10-موده ‏القربى، مودة 6.
11-«وارد شود بر من در كنار حوض كوثر پرچم على اميرالمؤمنين و پيشواى روى و دست و پا سفيدان و خليفه من بعد از من.» (كفايت ‏الطالب، ص 187، باب 44).
12-«سزاوار نيست كه من از ميان مردم بروم مگر آن كه تو يا على خليفه و اولى به مؤمنين باشى بعد از من.» (مناقب ابن‏ مغازلى، ص 24 ـ مناقب خوارزمى، ص 125 ـ 127).
13-خصائص ‏العلوى، ص 64.
14-مسند احمد، ج 1، ص 170 ـ 173.
15-موده‏ القربى، ص 26.
16-مناقب ابن ‏مغازلى، ص 87 ـ 89.
17-فردوس، ج 2، ص 191، ح 2952.
18-«من و على از يك نور آفريده شديم قبل از ايجاد آدم به چهارده هزار سال. پس از خلقت آدم، آن نور را در صلب آدم قرار داد، پس بلازوال با هم يكى بوديم تا در صلب عبدالمطلب از هم جدا شديم؛ پس در من نبوت و در على خلافت مقرر گرديد.»
19-«جبرئيل از جانب پروردگار مرا امر نموده كه در اين مكان قيام نمايم و آگاه كنم تمام سفيد و سياهان را كه على بن ابى‏ طالب عليه ‏السلام برادر من و وصى من و خليفه من و امام بعد از من است. اى جماعت مردم، خداوند نصب نموده على را بر شما ولى يعنى اولى به تصرف و امام و واجب نموده طاعت او را بر هر فردى، ممضى است حكم او و جايز است (از جانب خداى تعالى) قول او. ملعون است كسى كه مخالفت نمايد او را و مرحوم است كسى كه او را تصديق نمايد.»
20-«يا على، تو صاحب حوض منى و صاحب لوا و پرچم منى و حبيب دل و وصى و وارث علم من و خليفه منى و مستودع مواريث انبيا و امين خدا و حجت پروردگارى بر تمام خلق. تويى ركن ايمان و نگهبان اسلام و چراغ ظلمت و نور هدايت و علم بلند شده از براى اهل دنيا. هر كس پيروى كند تو را نجات يابد و هر كس تخلف نمايد هلاك شود. تويى راه واضح و صراط مستقيم و تويى پيشواى سفيدرويان و سلطان مؤمنان و مولا و آقاى كسى كه من آقا و مولاى او هستم و منم آقاى هر مؤمن و مومنه. دوست نمى‏ دارد تو را مگر حلال ‏زاده و دشمن نمى ‏دارد تو را مگر حرام زاده خداوند مرا به آسمان نبرد و با من تكلم نكرد مگر آن كه فرمود: يا محمد! على را از من سلام برسان [و] به او اعلام كن كه او امام دوستان من و نور مطيعان من است.» آن‏گاه حضرت فرمودند به على عليه ‏السلام: «گوارا باد بر تو اين كرامت يا على!» ينابيع ‏المودة، ج 1، ص 397 ـ مناقب، ص 328.
21-آيا انتخاب خليفه براى خود نموده ‏اى تا مقاصد تو را به مردم برساند و تعليم بدهد بندگان مرا از كتاب من آن‏چه نمى ‏دانند. عرض كردم: «پروردگارا، هركس را تو اختيار نمايى و من آن را اختيار مى ‏نمايم.» خطاب آمد: «من اختيار نمودم براى تو على عليه‏ السلام را خليفه و وصى و او را مفتخر به علم و حلم خود نمودم و اوست اميرمؤمنان به حق كه نه در گذشته و نه در آينده احدى به مقام او نخواهد آمد.» فضايل اميرالمؤمنين، ج 2، ص 610، ح 1042.
22-نص نموده رسول اكرم صلى‏ الله‏ عليه ‏و‏ آله بر امامت على عليه‏ السلام و تعيين نمود آن حضرت را به امامت و مى‏ شناختند صحابه اين معنا را، و لكن عمر بن ‏الخطاب كتمان نموده امامت و خلافت على عليه‏ السلام را براى خاطر ابى‏ بكر. الوافى بالوفيات، ج 6، ص 17.
23-مناقب خوارزمى، ص 328، ح 341.
24-كفايه ‏الطالب، ص 251، باب 62.
25-تذكره‏ الخواص، ص 23.
26-فصول‏ المهمه، ج 1، ص 573.
27-ينابيع‏ المودة، ج 2، ص 254.
28-موده ‏القربى، ص 18 ـ 55.
29-«اگر درختان قلم گردند و دريا مركب و جنيان حساب كننده و آدميان نويسنده، نمى‏ توانند شماره كنند فضايل على بن ابى ‏طالب را.» چه خوش گويد شاعر پارسى:
كتاب فضل تو را آب بحر كافى نيست

نوشتن دیدگاه