و اين صبر در چند امر و چند مقام بيان مى شود:
صبر بر ظلم اعداء
مقام اوّل: صبر بر ظلم اعداء از جهت خوف از آنها و در آنچه از آنها بر مؤمنين در دولت باطل و در حال غيبت و استتار امام (عليه السلام) وارد مى شود، بر حسب آنچه ـ در حديث عمار ساباطى ـ بيان كرديم بواسطه اين صبر فضائل زيادى را افزون بر آنچه را اهل دولت حقّ در وقت ظهور درك مى كنند، او چندين برابرش را درك مى كنند.
و فرمود: هر كدام از شماها در حال انتظار و صبر نمودن بر اين ظلمها بميرد؛ نزد خدا از بسيارى از شهداى بدر و احد افضل است.
و همچنين به اين درجه از صبر در روايتى كه در «بحار» نقل شده؛ اشاره شده است كه آنحضرت (عليه السلام) به بعض از مواليان خود فرمودند:
(ألا تعلم أنّ من انتظر أمرنا و صبر على ما يرى من الأذى و الخوف هو غداً في زمرتنا؟) (1).
يعنى: آيا نمى دانى آنكه هر كس انتظار امر ما را داشته باشد، و بر آنچه ببيند ازاذيّت و خوف ودشمنان؛ صبرنمايد، درروز قيامت در زمره ما خواهند بود.
صبر بر بلايا و هموم
مقام دوّم صبر بر كلّيه بليّات و هموم و احزانى كه از هر جهتى به سبب غيبت امام (عليه السلام) بر مؤمنين وارد مى شود.
چنانچه در «كافى» از ابى صلاح كنانى روايت كرده كه گفت: خدمت حضرت صادق (عليه السلام) بودم پيرمردى را حضور ايشان آوردند، عرض كرد: يا اباعبدالله نزد شما از ظلم فرزندانم و اذيّت برادرانم به من در اين سن پيرى شكايت دارم.
آنحضرت (عليه السلام) فرمودند: اى فلان! بدرستيكه از براى حقّ دولتى است، و ازبراى باطل هم دولتى، و اهل هر يك در دولت ديگرى در ذلّت خواريند، و بدرستيكه كمتر چيزى كه به مؤمن در دولت باطل مى رسد؛ ظلم اولادش و جفاى برادرانش است، و هيچ مؤمنى نيست كه او را راحتى و آسودگى در دولت باطل برسد؛ مگر آنكه در مقابل آن قبل از مردن او يا در بدن او يا در اولادش يا در مالش گرفتار خواهد شد، تا آنكه خداوند او را از هر آلودگى كه پيدا كرده است به آن ــ از قذرات راحت در دولت باطل ــ خالص گرداند، و بهره او را در دولت حقّ كامل گرداند، پس صبر كنيد و شاد باشيد (2).
پس از اين حديث شريف استفاده مى شود كه: هر بنده مؤمن كه از براى او بهره و نصيبى باشد در دولت حقّ و زمان فرج اهلبيت اطهار (عليهم السلام) خداوند متعال او را تا آن عهد باقى مى دارد، يا آنكه اگر قبل از آن زمان بميرد؛ او را در آن زمان زنده مى فرمايد.
پس لازمه آن نصيب و بهره در دولت حقّ؛ آن است كه: قبل از وقوع فرج اهل حقّ در زمان حيات زندگى اش حتماً بليّه اى از بليات گرفتار شود، و بايد در آن صبر نمايد، و از خداوند در امر صبر خود طلب يارى كند، بلكه بر حسب اين بشارت؛ بايد طبيعتاً كمال رضا و تسليم را داشته باشد، و در صورت امكان از طلب لذّت جوئى و راحت طلبى اعراض كنند.
صبر بر طولانى شدن زمان غيبت
مقام سوّم صبر در طولانى شدن غيبت امام (عليه السلام) است به آنكه با قلب يا با زبانش بر خداوند يا بر امام (عليه السلام) اعتراض ننمايد، و بگويد چرا غيبت ايشان را طولانى فرموده است؟ يا آنكه چرا با وجود اين همه فساد و غلبه آن بر تمامى زمين؛ ايشان ظاهر نمى شوند؟
زيرا بعد از اينكه يقين و اعتقاد بنده مؤمن؛ صحيح و با حقيقت باشد در آنكه جميع امور زمينى و آسمانى بر وفق اراده و مشيّت حضرت احديّت جلّ شأنه مى باشد، و بدون آن هيچ امرى وقوع نمى يابد، بخصوص اعظم امور كه تعيين وجود امام (عليه السلام) است، و نيز همه تصرّفات ايشان به اذن الهى است، و آنحضرت هم در هيچ امرى بدون اذن و رضاى الهى تصرّف نمى فرمايد، و همچنين يقين و اعتقاد او صحيح باشد در آنكه اراده و مشيّت الهى در هر امرى و در هر جهتى كه تعلّق بگيرد حتماً بر وفق حكمت و خير و صلاح است؛ بلكه مقرون به حكمتهاى بسيار است.
پس لازمه صحّت اين يقين و اعتقاد آن است كه هرچند غيبت امام (عليه السلام) طولانى شود، و فتنه ها و بلاهاى زيادى از هر نوع آنها روى دهد، بنده بايد هم از جهت ظاهرى و هم از جهت قلبى تسليم خداوند باشد، و راضى به آن بوده و صبر نمايد، و چون و چرا نكند، و شكّ در دلش پيدا نشود، و وسوسه به قلب خود راه ندهد.
بنابراين؛ هرگاه چنين مقام رضا و تسليم و صبر از براى كسى در مورد طولانى شدن غيبت امام (عليه السلام) حاصل شد؛ نزد خداوند متعال چنان فضيلت و مقام بلند و درجه اى دار است كه حضرت اميرالمؤمنين (عليه السلام) در باره آن فرموده اند:
(از براى قائم ما (عليه السلام) غيبتى خواهد بود كه زمان آن طولانى مى شود، گويا مى بينم كه شيعيان او را در حال غيبت او مانند جولان كردن گوسفندان براى پيدا كردن چراگاه جولان مى كنند ــ يعنى به دنبال مكان آنحضرت (عليه السلام) هستند ــ و آن را نمى يابند.
آگاه باشيد هركس از آنها بر دينش ثابت بماند بر وجهى كه دلش قساوت پيدا نكند ــ يعنى شكى در او به سبب طولانى شدن غيبت آنحضرت (عليه السلام) عارض نشود ــ پس او در روز قيامت با من و در درجه من خواهد بود » (3)
و روايت ديگرى در «بحار» از حضرت امام زين العابدين (عليه السلام) نقل شده كه حضرتش فرمود:
«هركس بر ولايت ما در زمان غيبت قائم ما (عليه السلام) ثابت بماند، خداوند او را اجر هزار شهيد بدر و اُحد عطا فرمايد.
و به اين درجه از صبر در دعاى شريفى كه از شيخ جليل عثمان بن سعيد (رضي الله عنه) ــ نائب دوّم از نوّاب چهارگانه آن حضرت ــ روايت شده؛ اشاره شده است، كه شيعيان آن را در زمان غيبت بخوانند، و مضمون فقرات آن چنين است:
(الهى؛ ما را بر دين خود ثابت فرما، و مرا براى عمل به طاعت خودت توفيق بده، و قلب مرا از براى اذعان به امر ولىّ امرت نرم كن، و مرا از آنچه به آن خلق خود را امتحان فرموده اى عافيت فرما، و مرا بر فرمان بردارى براى ولىّ خود ــ آن كسيكه او را از خلق خود پنهان فرموده اى ــ ثابت گردان، پس به سبب اذن تو از مخلوقات تو غائب شده است، و انتظار صبر و امر تو را ــ يعنى براى ظهورش ــ دارد، و توئى داناى نا آموخته از غير خود؛ به وقتى كه در آن صلاح امر ولىّ تو است او را براى اظهار امرش و منكشف نمودن سرّش اذن فرمائى.
پس مرا براين امر صبر عطا كن، تا آنكه دوست نداشته باشم تعجيل امرى را كه آن را تأخير فرموده اى، و نه تأخير آنچه را كه آن را معجّل قرار داده اى، و امر پنهان تو را كشف نكنم، و از آنچه علّت آن را مخفى فرموده اى جستجو نكنم، و در آنچه تقدير فرموده اى با تو منازعه ننمايم، و تا آنكه نگويم كه به چه سبب و چرا و به چه غرض ولىّ امر تو ظاهر نمى شود؟ و حال آنكه زمين از ظلم و جور پر شده است، و تا آنكه تمام امورات خود را به سوى تو تفويض و واگذار نمايم) (4).
پس براى بنده مؤمن لازم و مهم است از جهت سالم ماندن از وسوسه ها و شكوك و فتنه ها به دعا روى آورده، و از حضرت احديّت جلّ شأنه ــ خصوصاً به همين دعاى مزبور ــ مسئلت نمايد.
---------------------------------------------
1-بحارالانوار ج52 ص256 حديث 147.
2-كافى ج 2 ص 447 حديث 12.
3-بحارالانوار ج95 ص327 حديث3.
4-بحارالانوار ج 95 ص 327 حديث 3
-----------------------------------------
آيت الله ميرزا محمّد باقر فقيه ايماني

نوشتن دیدگاه