پيشتر، مقاصد و نواياى مأمون را در مورد امام رضا (عليه السّلام) و به طور كلى در مورد «امامت» شناختيم. بعد از رحلت امام رضا (عليه السلام) نيز، اين مرد در جهت رسيدن به همان مقاصد، راه خود را ادامه مى‏دهد و از همان خطّ مشى پيروى مى‏كند و توطئه‏هاى خود را عليه حركت تشيّع و موقعيّت اجتماعى آن كه به طور كلّى حكومت عباسيان را تحت تأثير قرار مى‏داد، تعقيب مى‏نمايد.
با نگاهى كنجكاوانه به سير حوادثى كه بين امام جواد (عليه السّلام)، از يك سو، و هيأت حاكمه و در رأس آن، خليفه عباسى، مأمون، و پس از مأمون، در مدتّى كوتاه برادرش معتصم، از سوى ديگر جريان يافته است، به ميزان اصرار و حرص شديد حكومت در زدن ريشه «امامت» پى مى‏بريم. كه گاهى از راه تهى جلوه دادن آن از محتواى علمى، كه مهمترين عنصر و بزرگترين پايه و اساس امامت بود. و گاه از راه مخدوش جلوه دادن عصمت ائمّه (عليهم السّلام)، با تلاش در جهت بدآوازه كردن آنان و ملكوك ساختن كرامت و قداست آنان نزد مردم. براى رسيدن به اين هدف خود وارد مى‏شدند.
با ملاحظه متون تاريخى به نظر مى‏رسد كه اين تلاش‏ها و اقدامات، گوناگون و مداوم بوده است و شايد آنچه كه تمام حقيقت را نشان بدهد به دست ما نرسيده است و شواهدى كه در دسترس ما است فقط نشان دهنده گوشه‏اى كوچك و جزئى ناچيز از واقعيّت‏هائى است كه گذشته است.
براى تأييد اين برداشت و تأكيد اين احتمال، در اينجا به گفته «محمد بن ريّان» اشاره مى‏كنيم: «مأمون براى نيرنگ زدن به ابو جعفر (عليه السّلام) به هر مكر و حيله‏اى دست زد. و چون عاجز گشت و خواست دخترش را به نكاح او درآورد...»(1)
اين كلام محمد بن ريّان است ولى ما با مراجعه به متون تاريخى به بيش از دو يا سه كار كه مأمون در مقابل امام جواد (عليه السّلام) انجام داد، برنمى‏خوريم. و اين خود، نشان دهنده شدّت كنترل و مراقبتى مى‏باشد كه مأمون - يعنى نظام حاكم- در مورد ارباب قلم و تاريخ نگاران معمول مى‏داشته و از اينكه تمامى حقائق را براى تاريخ و نسل‏هاى آينده گزارش كنند بازشان مى‏داشته است.
به هر حال، اگر بخواهيم وقايع و حوادثى را كه از موانع مراقبت و سانسور گذشته و به دست ما رسيده‏اند را خلاصه كنيم، تحت چند عنوان متعرّض آن وقايع مى‏شويم.
---------------------------------------------------
1- مراجعه كنيد به: بحارالانوار، ج 50، ص 61، كافى، ج 1، ص 413 و مناقب ابن شهر آشوب، ج 4، ص 396.
-------------------------------------
علامه جعفر مرتضى عاملى

نوشتن دیدگاه