گذشته از تمامى آنچه گفته شد، هنگامى كه حتّى برخى از علمأ و فقهاى بزرگ و انديشمندان شيعه، با وضعيّت مخاطره‏آميز بعد از وفات امام رضا (عليه السلام) مواجه شدند و - هر چند به صورت محدود- درباره امور دقيقه و مشكل مربوط به امامت، در بين خود دچار اختلاف گشتند، در چنين موقعيّتى، وضع عمومى مردم كه پيچيده‏تر و مخاطره آميزتر بوده است، روشن مى‏شود. زيرا چگونه ممكن بود مردم عادّى را قانع نمود به اينكه كودكى نورسته كه حدّاكثر، عمرش از هشت سال تجاوز نمى‏كند مسؤوليّت رهبرى و هدايت امّت را بر دوش بگيرد. و بتواند مشكلات و مسائل آنان را به بهترين و كامل‏ترين صورت حلّ كند، و با مخالفت‏ها و خطرات، روبرو شود و با دانايى و آگاهى و مسؤوليّت، آنها را از سر بگذراند؟!.
بر فرض اينكه نسل حاضر بتواند به خاطر داشتن زمينه عاطفى و رسوبات فكرى و عقيدتى اى كه با آن متولّد شده و رشد نموده‏اند، به طورى كه آن انديشه‏ها و عواطف، با ذهنيّت و حيات طبيعى آنان تركيب يافته و يكى شده است، بتواند از اين گرداب هولناك جان بدر بر دولى.
ولى اين وضعيّت، تا سال‏ها، بلكه تا ده‏ها سال ادامه خواهد داشت. به خصوص اگر ملاحظه كنيم كه به زودى، در مورد امام هادى (عليه السلام) كه جانشين بلاواسطه پدر خواهد بود نيز اين مسأله (خردسالى) دوباره مطرح مى‏شود. و اين به معناى آن است كه اين حالت استثنائى، از نسل سابق گذشته، به نسل نو منتقل مى‏گردد. نسلى كه فاقد بنيان‏هاى جا افتاده عقيدتى است و با مسأله امامت پيوند عاطفى نداشته، بلكه از آغاز آشنايى با آن، با شكّ و ترديد همراهيش كرده‏اند.
چنين نسلى در برابر اين تزلزلى كه در داخل خودشان و مشخصاً در اعماق و ژرفاى وجودشان پديد مى‏آيد، هيچ پناهگاه و مدافعى نخواهد داشت.
به اين ترتيب، با قطع نظر از مخالفت‏ها و روياروئى‏هاى گوناگون و بسيارى كه به زودى از جانب ديگران پيش آورده مى‏شد، شيعيان با گردابى دامنه دارتر و سخت‏تر، در درون خودشان مواجه بودند.
-------------------------------------
علامه جعفر مرتضى عاملى

نوشتن دیدگاه