توحيد به معناى اعتقاد به يگانگى خداوند، گوهرى ترين و شريف ترين موضوع مطرح در اديان الهى است؛ زيرا از يك سو تمام عرصه ى هستى، مبنى بر توحيد و در بر گيرنده ى مراتب آن است و همه موجودات، از ملك تا ملكوت و به تعبير قرآن، عالم خلق و امر، به حسب سرشت و ساختارى كه دارند، براى توحيد و در جهت حركت به سوى آن آفريده شده اند:
ان ربكم الله الذى خلق السموات و الارض فى ستة ايام ثم استوى على العرش يغشيى الليل النهار يطلبه حثيثا والشمس والقمر والنجوم مسخرات بامره الا له الخلق و الامر تبارك الله رب العالمين. [سوره ى اعراف، آيه ى 54.] .
در حقيقت، پروردگار شما آن خدايى است كه آسمانها و زمين را در شش روز آفريد؛ سپس بر عرض (جهاندارى) استيلا يافت. روز را به شب- كه شتابان آن را مى طلبد- مى پوشاند، و (نيز) خورشيد و ماه و ستارگان را كه به فرمان او رام شده اند، (پديد آورد). آگاه باش كه (عالم) خلق و امر، از آن اوست. فرخنده خدايى است پروردگار جهانيان. و از سوى ديگر، كمالات و مقامات معنوى آشكار و نهان انسانى، منوط به توحيد و بر محور اعتقاد به آن است. بدين روى، پيامبران و اولياى خداوند، براى آشكار ساختن يگانگى خداوند و دعوت خلق به سوى او، برانگيخته شدند؛ زيرا در اين جهان يك حقيقت است كه ابدى است، و يك اراده است كه حكم مى راند و موجودات، در هر درجه و منزلتى كه هستند، آفريده ى آن ذات مقدس اند كه جز او، هيچ موجودى در خور و شايسته ى پرستش نيست: و له من فى السموات و الارض و من عنده لا يستكبرون عن عبادته و لا يستحسرون- يسبحون الليل و النهار لا يفترون- ام اتخذوا الهة من الارض هم ينشرون- لو كان فيهما الهة الا الله لفسدتا فسبحان الله رب العرش عما يصفون- لا يسئل عما يفعل و هم يسئلون- ام اتخذوا من دونه الهة قل هاتوا برهانكم هذا ذكر من معى و ذكر من قبلى بل اكثرهم لا يعلمون الحق فهم معرضون- و ما ارسلنا من قبلك من رسول الا نوحى اليه انه لا اله الا انا فاعبدون. [سوره ى انبياء، آيه ى 19- 25.] و هر كه در آسمانها و زمين است، براى اوست، و كسانى كه نزد اويند، از پرستش وى تكبر نمى ورزند و درمانده نمى شوند. شبانه روز، بى آنكه سستى ورزند، نيايش مى كنند. آيا براى خود، خدايانى از زمين اختيار كرده اند كه آنها (مردگان را) زنده مى كنند؟ اگر در آنها (زمين و آسمان) جز خدا، خدايانى (ديگر) وجود داشت، قطعا (زمين و آسمان) تباه مى شد. پس منزه است خدا، پروردگار عرش، از آنچه و صف مى كنند.
در آنچه خدا انجام مى دهد، چون و چرا راه ندارد؛ ولى آنان (انسانها) سوال خواهند شد. آيا به جاى او خدايانى براى خود گرفته اند؟ بگو: «برهانتان را بياوريد». اين است يادنامه ى هر كه با من است و يادنامه هر كه پيش از من بوده، (نه!) بلكه بيشترشان حق را نمى شناسند و در نتيجه از آن رو مى گردانند؛ و پيش از تو هيچ پيامبرى نفرستاديم، مگر اينكه به او وحى كرديم كه خدايى جز من نيست، پس مرا بپرستيد.
همچنين خداوند مى فرمايد: و لقد بعثنا فى كل امة رسولا ان اعبدو الله واجتنبوا الطاغوت. [سورى نحل، آيه ى 36.] و در حقيقت، در ميان هر امتى، فرستاده اى برانگيختم (تا بگويد:) خدا را بپرستيد و از طاغوت (فريبگر) بپرهيزيد.
اين هماهنگى و همدلى پيامبران در فراخوان به توحيد، مبتنى بر اين واقعيت است كه روح و جان اديان آسمانى، يك حقيقت بيش نيست و آن، پرستش آفريننده ى يگانه ى جهان و طرد هر گونه شرك از ساحت اوست.
على عليه السلام خطاب به فرزندش فرمود: و اعلم يا بنى انه لو كان لربك شريك لاتتك رسله، و لرايت آثار ملكه و سلطانه، و لعرفت افعاله و صفاته ولكنه اله واحد، كما وصف نفسه، لا يضاده فى ملكه احد و لا يزول ابدا، و لم يزل. [خورشيد بى غروب (نهج البلاغه)، ص 325- 326.]
پسرم! بدان كه اگر پروردگارت را شريكى مى بود، فرستادگانش به سراغت مى آمدند و تو آثار فرمانروايى اش را مى ديدى و از افعال و صفاتش شناخت مى يافتى؛ اما مطمئن باش كه او مبعودى يگانه است، چنان كه خود، خويش را توصيف كرده است، در قلمروش با هيچ كسى درگير نيست، هميشه بوده و همواره خواهد بود.
از آنجا كه همه ى پيامبران از يك خدا سخن گفته و او را با صفات واحدى توصيف و تبليغ كرده اند و مبين و تحقق دهنده ى اراده ى او هستند، درمى يابيم كه در عالم، بيش از يك خدا نيست؛ همچنين ايمان به توحيد پيامبران و رسالت هماهنگ آنان- كه گيرنده وحى خدا و منبع احكام اويند- ايمان به زنجيره ى متكاملى است كه هر رسول پيشين آن زنجيره، هموار كننده ى راه رسول پسين است و رسول پسين، تكميل كننده و احياگر راه و برنامه ى رسول پيشين است: و اذ قال عيسى ابن مريم يا بنى اسرائيل انى رسول الله اليكم مصدقا لما بين يدى من التوراة و و مبشرا برسول ياتى من بعدى اسمه احمد. [سوره صف، آيه ى 6.] و (به ياد آور) هنگامى را كه عيسى پسر مريم گفت: اى فرزندان اسرائيل! من فرستاده ى خدا به سوى شما هستم. تورات را كه پيش از من بوده، تصديق مى كنم و به فرستاده اى كه پس از من مى آيد و نام او «احمد» است، بشارتگرم. و درباره ى آخرين حلقه از زنجيره ى رسولان، حضرت محمد صلى الله عليه و آله آمده است: و الذى اوحينا اليك من الكتاب هو الحق مصدقا لما بين يديه. [سوره ى فاطر، آيه ى 31.] و آنچه از كتاب به سوى تو وحى كرده ايم، خود، حق و تصديق كننده ى (كتابهاى) پيش از آن است. و اين پيوند و هماهنگى در دعوت، به گونه اى است كه هر يك از رسولان را ناديده بگيريم و از آموزه هاى او غفلت كنيم، حلقه اى از زنجيره ى تكامل را از دست داده ايم و معارف آيين خدايى را كه همانا اسلام است (ان الذين عند الله الاسلام)، از هم گسسته ايم. بدين روى، در قرآن كريم از زبان مؤمنان آمده است:
لا تفرق بين احد من رسله. [سوره ى بقره، آيه ى 285.]
ميان هيچ يك از فرستادگانش فرق نمى گذاريم.

نوشتن دیدگاه