سقیفه دارای ویژگی و پیامدهایی است. بیان این هر دو به نگاشتن اثری ممتاز نیازمند است ، اما به اختصار می توان ویژگی های آن را چنین بر شمرد :
1. عملکرد گردانندگان آن ، این ادعا را در خود نهفته داشت که پس از رحلت پیامبراکرم صلی الله علیه و آله مهم ترین مسئله ای که باید بدان پرداخت ، موضوع جانشینی حضرت است که وی بدان توجهی نداشته است ! (220)
2. شرکت کنندگان در آن همایش ، تردیدی در برتری علی بن ابیطالب علیه السلام بر دیگر صحابیان نداشتند.
3. پس از انجام آن ، ادعا شد که آن رخداد بدون نقشه و طرح قبلی خود جوش و یکباره به وجود آمده است. (221)
4. خاندان و صحابیان ممتاز پیامبرصلی الله علیه و آله مانند سلمان ، در آن شرکت نجستند و آن گفتگو بدون مشورت با خانواده پیامبرصلی الله علیه و آله به ویژه علی بن ابی طالب علیه السلام - صورت گرفت. (222)
5. بر خلاف ادعای گرانندگان آن ، که انگیزه تشکیل سقیفه ،جلوگیری از اختلاف امت است ،هیچ پدیده ای تا این اندازه امت اسلام را دچار اختلاف و دستخوش نابسمانی نکرده است.
6. این امر بر پایه جدایی امت از خلافت استوار گشت.
عمر بن خطاب به صراحت به ابن عباس می گوید : هدف آن تصمیم ،جدا سازی نبوت مقام رهبری امت از خلافت بود. (223)
7. تاکید بر این که پیشوایی مسلمانان پس از پیامبرصلی الله علیه و آله با اختیار مردم است نه تعیین خدا و پیامبر اکرم ص الله و علیه و اله
.8.دایره نفوذ شورا ، اموری چون امامت و جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله را نیز در بر می گیرد. بر پایه این تفکر ، مسلمانان می توانند برای وضع و رفع هر حکمی به شور نشینند و نتیجه آن را به اجرا نهند. موضوع شورا در اسلام که با دو آیه وامرهم شوری بینهم (224)
و شاورهم فی الامر. (225)
تبیین می شود ، بر خلاف تصور اصحاب سقیفه ، در نحوه اجرای امور دینی راه می یابد ، نه در اصول و احکام.به مفاد آیه و ما کان لمومن و لا مومنة اذا قضی الله و رسوله امرا ان یکون لهم الخیرة من امرهم (226)
هیچ مرد و زن مومنی نباید وقتی خداند و پیامبرش به کاری فرمان دهند ، به رای خود رفتار کنند. این خود رأیی ، نوعی نافرمانی عقاب آور است.
جز اینها، داشتن برخی ویژگی ها برای افراد مورد مشورت ضرورتی عقلی است که در سقیفه هیچ مورد توجه نبود.
9. در هیچ یک از بیعت های رسول اکرم صلی الله علیه و آله حتی پس از فتح مکه و چیره شدن بر مشرکان ،از کسی به زور و استیلا بیعت گرفته نشد (227)
و سقیفه ، نخستین گردهمایی بود که با خشونت و پرخاش آغاز شد (228)
و برای ثباتش به زور ،ستیز و خونریزی ، از افراد بیعت گرفته شد. امام علی علیه السلام و پیروانش نیز بعدها با فشار و بدون رضایت ، با ابوبکر بیعت کردند. (229)
220) در فصلی جدا به تشریح این مطلب خواهیم پرداخت.
221) در این باره نیز به تفصیل ، مطالبی ارائه می گردد.
222) در حقیقت ابوبکر با پنچ رای بشیر بن سعد ، اسید بن حضیر ، عمر بن خطاب ت ابو عبیده و خود خلیفه به خلافت رسید. باقی مانده جمعیت ،سر بودند نه رای ، تعداد بودند نه آراء ، پیشوایی از نظر اسلام ، ص 402. ماوردی جز آن چهار تن ، سالم مولا ابی حذیفه را نام می برد. الاحکام السلطانیة ، ص 7.
223) الکامل فی التاریخ ،ج 3 ،ص 105 ،از یاد نمی بریم که این هدف جزو همان اهدافی بود که پیشتر در عهدنامه منافقان نگاشته شده بود. این سخن از عمر بن خطاب بسیار تهجب انگیز است. او و ابوبکر در سقیفه به انصار می گفتند : چگونه خلافت به شما انصار اختصاص می یابد در حالی که نبوت از میان غیر شما به وجود آمده است ! یعنی خلافت باید به جمعی تعلق داشته باشد که نبوت از آنها است.
224) شوری / 38.
225) آل عمران / 159.
226) احزاب / 36.
227) دین و دولت در اسلام ،ص 189.
