هر گاه محقق آشنا به شخصیت ابوبکر بخواهد مراتب زیرکی ، سیاست و فرصت سنجی وی را در دوره زندگانی ارزیابی کند چه بسا بهترین گواه خود را سخنرانی او در سقیفه یاد کند. اگر آن گفتار بدون تفکر قبلی از وی بیان شده باشد به واقع باید آن را از شگفتی ها و نشانی از نبوغ ابوبکر یاد کرد. مغیرة بن شعبه که یکی از چهار مرد سیاستمدار و هوشمند عرب نامیده می شود، درباره ابوبکر و ابوعبیده جراح می گوید: این دو نفر دو مرد زیرک و هوشمند قرایش اند. (134)
این نبوغ ، همان هوشیاری وی در گزینش کلمات مناسب در کوتاه ترین زمان ممکن بود. او خوب می دانست که از آنجا آغاز کند و به کجا پایان ببرد. نه فقط جملات او، که یکایک کلماتش سنجیده انتخاب شده بود. بخش مهم گفته او در سقیفه چنین است:
خداوند،پیامبر خود را از میان ما برانگیخت... و برای عرب دشوار بود که دین خود را ترک گویند. پس خداوند این افتخار را به نخستین مهاجران اسلام عطا فرمود که به او ایمان آورند و همراهی اش کنند و اذیت و آزار قوم عرب را از او دفع نمایند. عرب او را تکذیب نمود و با او مخالف بود، لیکن مهاجران نخست به همراه او استقامت ورزیدند و از شمار اندک خود و فزونی دشمن هیچ هراسی ،به دل راه ندادند. پس آنان اولین گروه مؤمن به خداوند و نخستین نیایشگران روی زمین و دوستان و خویشان پیامبر هستند و از همه مردم به خلافت سزاوارترند و در این مسئله هیچ کس با آنان نزاع نکند، مگر آن که ستمگر باشد.
ای گروه انصار! کسی فضیلت شما در دین و سابقه شما را در اسلام انکار نمی کند. خداوند شما را یاران پیامبر خود قرار داد و او را به هجرت به دیار شما خواند. بنابراین پس از مهاجران نخست ،کسی به رتبه شما نمی رسد.در این صورت ریاست به ما تعلق دارد و منصب وزارت به شما. در موضوع مشورت ، شما با مهاجران تفاوتی نداشته ، هیچ کاری بدون مشورت شما صورت نخواهد گرفت .(135)
عرب خلافت را جز برای این گروه از قریش سزاوار نمی داند.آنان (مهاجران نخست) از نظر نژاد و زادگاه مکه شریف ترین مردم می باشند.(136)
گروهی از شما خوب می دانند که پیامبر فرمود:رهبران از قریش هستند. بنابراین با برادران مهاجرتان در آنچه خداوند به آ نها ارزانی داشته است رقابت نکنید.(137)
شما برادران ما در کتاب خدا و شریکان ما در دین او هستند ،که در سختی ها و ضررها با ما بودید.به خدا ما به هیچ مرتبه از خوبی دست نیافتیم مگر آن که شما هم با ما بودید.شما گرامی ترین افراد نزد ما و شایسته ترین مردم به رضا از قضای الهی ،و تسلیم امر خدا هستید.برای عهده داری منصبی که بین شما و برادران مهاجرتان پیش آمده، مهاجران سزاوارترین مردم هستند.پس به آنها حسادت نکنید.شما در وقت نیازمندی خود آنها را بر خویشتن ترجیح دادید.قسم به خدا، پیوسته باید آنها را بر خود ترجیح دهید و شما در این کار از همگان شایسته ترید. شمایید که می توانید در این امر اختلاف بیندازید و دور است که کسی از شما بر برادران مهاجر خود به چیزی که خدا پدید آورده حسد بورزد.من شما را به بیعت با ابوعبیده یا عمر دعوت می کنم و به خلافت این دو راضی هستم .زیرا این دو شایسته این مقام اند. (138)
134) تهذیب الکمال، ج 9، ص 364.
135) الکامل فی التاریخ ،ج 2،ص 329،تاریخ الامم و الملوک ،ج 3،ص 220،دارالمعارف ،مصر.
136) تاریخ الامم و الملوک ،ج 2،ص 243.
137) انساب الاشرف ،ج 1،ص 582،ش 1177.
138) الامامة،ج 1،ص 6،تاریخ الامم والملوک ،ج 3،ص 218، صحیح بخاری ،ج 5،ص 8.
