محققان و مورخان اهل تسنن بر پایه اعتراف عمر، انگیزه او را زمینه سازی برای رسیدن ابوبکر به مدینه یاد کرده اند.
ابن ابی الحدید می نویسد:
عمر با این اقدام می خواست برای رسیدن ابوبکر به محل فرصتی فراهم آورد. زیرا او در فردای سقیفه ،قبل از سخنرانی ابوبکر در مسجد، ضمن عذر خواهی از اظهارات روز گذشته در انکار وفات پیامبر،گفت : وقتی فهمیدم رسول خدا از دنیا رفته است ،ترسیدم بر سر زمامداری ، جنجال و آشوب به پا شود و انصار و دیگران زمامداری را به دست گیرند یا از اسلام برگردند.(110)
در حقیقت اظهارات عمر،به منظور حفاظت از دین و دولت بود ،تا ابوبکر برسد. او برای جلوگیری از فتنه ای که امکان داشت از جانب انصار یا دیگر پیرامون خلافت برخیزد و برای ارعاب گروهی که اندیشه ارتداد و بازگشت از اسلام را در مغز خود می پرورانیدند ،این مطلب را عنوان کرد و از بسیاری از تصمیم ها جلوگیری نمود.و چنین دروغ مصلحت آمیز در هر آیینی مشروع می باشد (111)
او مردم را در مورد مرگ حضرت ،تا حدی به شک انداخت و آنها را از فکر در مورد اوضاع بعد از پیغمبر، غافل نمود .(112)
عمر هر چند برای نیل به مقصود خود فرصت اندیشیدن و چاره جویی نداشت ،طرح وی جوانب فراوانی را در بر داشت :
1.طرح او برای مردم دوستدار پیامبرصلی الله علیه و آله امیدوار کننده بود.آنها آرزو می کردند این سخن راست درآید و رهبر خود را بدین زودی از دست ندهند.
2.آن طرح ،شاهدی از قرآن داشت و نوید می داد که محمد خاتم صلی الله علیه و آله نیز چون موسی علیه السلام به ملاقات خدا شتافته است و به زودی باز می گردد.
3. بر پایه آن ادعا چون پیامبر زنده است نیازی به کوشش برای تعیین جانشین او نیست. 4.فرد معتقد به مرگ پیامبر ،منافق است (113)
و اقدام به بیعت با جانشین او ،علامت نفاق و تلاش برای ایجاد اختلاف میان مسلمانان است.
5.آن که به مرگ پیامبر اعتقاد یابد و با کسی به عنوان جانشین پیامبر بیعت کند باید دست و پایش را قطع کرد
6.این که عمر تا پیش از ورود ابوبکر، به سخن هیچ کس توجه نکند و چون ابوبکر برسد و جمله ای بگوید و او آرام گیرد،زیرکانه نقش ابوبکر را بزرگ می نمایاند. این واقعه هر چند صحنه سازی از پیش طراحی شده نباشد،تا همین مقدار ، جا داشت که مردم را به نقش ابوبکر در رهبری جامعه مسلمانان و آرام ساختن اوضاع ، هشیار سازد.
جای تعجب و تأسف است که برخی کتب غیر شیعه ، گاه در دفاع و توجیه آن رفتار می نویسند: این رفتار عمر از شدت علاقه به پیامبر و به موجب دهشت زدگی او از رحلت حضرت بود!حال آن که عمر خود را در فردای آن روز، در حضور مردم در مسجد ،پیرامون رفتار دیروزش مطالبی گفت که این توجیه و جانبداری را تأیید نمی کند.
افزون بر این باید پرسید:
1.اگر رفتار او از دهشت وی از مرگ پیامبر بود باید پس از اعلام مرگ پیامبر از سوی ابوبکر، بر دهشت وی افزوده شود، نه این که آرام گیرد و بر زمین نشیند و سپس به سقیفه رود.2.چرا دهشت او پس از اعلام ابوبکر بر طرف گردید؟ بنابراین چه کسی می خواست اسلام را در شبه جزیره عرب استحکام بخشد؟((آیاتی که ابوبکر خواند،نباید سبب شود که او تغییر عقیده دهد، زیرا مفاد آیات جز این نیست که پیامبر نیز بسان مردم می میرد،در صورتی که عمر منکر امکان مرگ او نبود بلکه می گفت هنوز وقت مرگ وی فرا نرسیده است .زیرا هنوز کارهایی ناتمام مانده و رسالت هایی انجام نگرفته است.))(114)
3.چرا او پس از اطلاع از وفات پیامبر، در مراسم عزاداری و تغسیل و تشییع پیامبر شرکت نجست و بی درنگ به سقیفه شتافت؟
4.چرا جز او چنین هراسان و دهشت زده نشد؟آیا اندوه وی از دختر گرامی پیامبر بیشتر بود؟ چرا ابوبکر که مردی نازک دل معرفی شده است ،دچار چنین حالی نشد؟
5.اگر آن رفتار از علاقه به پیامبر بود نباید در حال حیات حضرت به وی نسبت بیهوده گویی دهد و به دیگران نهیب زند که گوش به حرف این مرد ندهید،درک و حواس درستی ندارد و نمی داند چه می گوید!
6. چگونه شبهه وفات نکردن پیامبر تنها برای عمر بن خطاب و عثمان بن عفان پیش آمد ؟آن دو از کجا و به کدام آیه و حدیث ، چنین حدس زدند که رسول خدا صلی الله علیه و آله نمرده است و چون موسی به میقات رفته و به زودی باز می گردد؟
7. هنگامی که اسامه برای تاخیر در حرکت سپاه عذر می آورد که نخواستم از مسافران ، حال تو را جویا شوم ، خوب بود عمر می گفت : این بیتابی چرا ، خداوند بر شما منت نهاده است که تا وعده هایش محقق نشود ، پیامبر از دنیا نخواهد رفت. (115)
این که عمر خود عذر می آورد که در این روزهای حساس نباید پیامبر را بدین حال تنها گذاشت دلیل آن است که آنها همه می دانستند که به زودی رسول خدا صلی الله علیه و آله رحلت خواهد کرد.
8. آیا روا بود که مردی چون او پیش از تحقیق و اطمینان این گونه جنجال برانگیزد ؟
9. چگونه ابوبکر ، این اشتباه عمر در تشخیص مرگ پیامبر را به وی گوشزد می کند و اشتباه بزرگ تر او در نسبت دادن هذیان به حضرت هیچ گاه به او تذکر نمی دهد !؟
به اعتراف ابن ابی الحدید آن جنجال همه بهانه اتلاف وقت برای رسیدن ابوبکر بود (116)

110) شرح نهج البلاغه ،ج 2،ص 42 .
111) همان ،ص 43 .
112) اسرار سقیفه ،ص 163.
113) عمر در حالی این سخن را به زبان آورد که می دانست اولین فردی که رحلت حضرت رسول (ص) را خبر داد،علی بن ابی طالب علیه السلام است .
114) پیشوایی از نظر اسلام، ص 84 و385.
115) الشافی ، ص 252 ،به نقل ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه ،ج 2 ، ص 198.
116) شرح نهج البلاغه ،ج 2 ، ص 42 و 43.

نوشتن دیدگاه