ابوجعفر احمد بن محمّد بن عيسى اشعرى قمى، از رهبران و رؤساى شيعه در قم، تاريخ ولادت و وفاتش معلوم نيست، ولى شواهد موجود نشان مى‏دهند كه وى از معمّران (سال خوردگان) بوده است. او از ابن ابى عمير (م 217 ق) به طور مستقيم روايت دارد؛ بنابراين، سال‏ها پيش از وفات او زنده بوده است. وى با امامان رضا، جواد و هادى عليهم‏السلام معاصر بود و با هر سه ايشان ديدار كرد. همچنين وى از كسانى بود كه در تشييع جنازه احمد بن محمّد بن خالد برقى در سال 274 يا 280 ه حاضر شد. بنابراين، بايد دست كم تا آن تاريخ زنده بوده باشد. وى با امام حسن عسكرى عليه‏ السلام و امام عصر(عج) نيز هم عصر بوده و بخش زيادى از غيبت صغرا را نيز درك كرد. از اين‏رو، علاّمه تهرانى وفات او را حدود سال 300 ه تعيين كرده است، اما به قرينه اينكه وى از محمّد بن خالد برقى (پدر احمد برقى) روايت دارد، به دست مى‏آيد كه وى مدت زيادى پس از وفات احمد پسر (م 274 يا 280 ق) حيات نداشته است.
از شرح حال و زندگى او اطلاع دقيقى در دست نيست. نخستين كس از نياكان وى كه به قم كوچ كرد، مالك بن احوص بود. وى دهى در اطراف قم بنا كرد كه آن را به نام او «مالك آباد» مى‏خواندند. برادران او عبداللّه بن محمّد بن عيسى، ملقب به «بنان» و معروف به «بنان بن محمّد»، و جعفر بن محمّد بن عيسى نيز از راويان حديث بودند. جعفر از على بن يقطين روايت دارد. ابوجعفر رئيس شهر قم و شيخ قميان بود و حاكم شهر در اداره امور با او مشورت مى‏كرد. وى به دليل سابقه علمى و سن زيادش، از احترام خاصى در بين اهل قم برخوردار و ملقّب به «شيخ اهل قم» بود. وى گروهى از اشعريان قم (مانند محمّد بن على صيرفى و سهل بن زياد آدمى) را به غلو متّهم كرد و به سبب نفوذى كه داشت موجب تبعيد آنان از اين شهر به رى گرديد. وى همچنين در برترى عرب بر اقوام ديگر، تعصّب داشت و در اثبات عقيده خويش، رساله ‏اى به نام فضائل العرب نوشت.
استادان او محمّد بن ابى عمير (م 217 ق)، حسن بن محبوب (م 224 ق)، على بن حكم كوفى، يحيى بن حبيب، ابواسحاق ابراهيم بن مهزيار اهوازى و بسيارى ديگر بودند. شاگردان روايى او سعد بن عبداللّه بن ابى خلف اشعرى (م 301 ق)، عبداللّه بن جعفر حميرى (م.ب. 297 ق)، على بن محمّد بن يزيد قمى، احمد بن ادريس قمى، داود بن كوره قمى و برخى ديگر بوده‏اند. از آثار او، الأظلّة (سايه‏ ها)، التوحيد، فضائل العرب، فضل النبى صلى الله‏ عليه‏ و‏آله ، كتاب المتعه، الناسخ والمنسوخ و النوادر به ثبت رسيده ‏اند. كتاب اخير را داود بن كوره قمى تبويب و تنظيم كرده است.

نوشتن دیدگاه