با اين وصف، نگارنده برخى از مظاهر اين خلق و خوى بزرگ را به‏نگارش در مى‏آورد.

پيامبر صلى الله عليه وآله، دليرترين و بردبارترين و عادلترين و پاكترين‏ و بخشنده‏ ترين مردمان بود. حتى يك درهم و دينار براى يك شب نزد اوباقى نمى‏ ماند. او از همه مردم زاهدتر بود و ساده‏تر زندگى مى‏كردآنچنانكه كفش و جامه‏اش را به دست خويش وصله مى‏كرد و در امورخانه همگام با ديگر افراد كمك وهمكارى مى‏نمود.

حيا و آزرم او از ديگران بيشتر بود. هيچ‏گاه در چهره كسى خيره‏نمى‏شد. از همه مردم آسان‏گيرتر بود. دعوت هر آزاده و بنده‏اى را اجابت‏ مى‏كرد. هديه را مى‏پذيرفت حتى اگر جرعه‏اى شير بود و سعى مى‏كرد آن‏را جبران كند و به ديگران بخوراند. هيچگاه دربرابر دعوت كنيز يا تهيدستى تكبر نمى‏ورزيد و از آن با روى باز استقبال مى‏كرد. آن‏حضرت‏به خاطر خدا، نه به خاطر خودش، خشمگين مى‏شد و فرمان خدا را اجرامى‏كرد اگرچه به زيان خود يا يكى از يارانش تمام مى‏شد. روزى ياران‏ آن‏حضرت به وى پيشنهاد كردند از نيروى مشركان ديگر عليه دشمنان‏ مشركش سود جويد امّا آن‏حضرت پيشنهاد آنان را رد كرد و فرمود: ما ازمشركان يارى نمى‏جوييم. حال آنكه پيامبر در آن هنگام بسيار به كمك‏آنان نياز داشت.

آن‏حضرت از شدّت گرسنگى سنگ بر شكم مى‏بست و هرگاه خوردنى‏ فراهم مى‏شد، هرچه مى‏يافت مى‏خورد و چيزى را بر نمى‏گرداند.خوراكش ساده بود. درحالى كه تكيه داده بود، غذا نمى‏خورد. باتهيدستان هم سفره مى‏شد و با فقرا مجالست مى‏كرد. دانشمندان را گرامى‏ مى‏داشت و به هيچ كس جفا نمى‏كرد.

از فعاليتهاى اجتماعى پيامبر آن بود، كه از بيمار، هركس كه بود و به‏هر نحو، عيادت مى‏كرد و به تشييع جنازه مردگان مى‏رفت. به تنهايى راه‏ مى‏رفت. هيچ‏گاه حَشَم و خَدَم براى خود نمى‏گرفت. هر مركبى كه حاضربود سوار مى‏شد، چه اسب و چه استر و چه الاغ. گاه پابرهنه مى‏رفت‏ وگاهى با كفش. زمانى ردا دربر مى‏كرد و گاهى بدون ردا و بدون عمامه‏ وكلاه خارج مى‏شد ولى وقتى راه مى‏پيمود به نيرومندى مى‏رفت نه باضعف و سستى. به هنگام رفتن، پاهايش را از زمين مى‏كند آنچنانكه‏ گويى از فراز به نشيب مى‏آيد.

بوى خوش را بسيار دوست مى‏داشت. او صاحب غلامان و كنيزان بودولى هيچ‏گاه بر آنها برترى نمى‏جُست. وقتى را از دست نمى‏داد كه درطاعت خداوند نباشد.

با هركس كه ديدار مى‏كرد، در سلام گفتن سبقت مى‏جست. هركس‏ براى كارى در كنار او بود صبر مى‏كرد تا وى جدا شود. به هريك ازيارانش كه برمى‏خورد دستش را براى مصافحه دراز مى‏كرد. و آنگاه دست‏او را مى‏گرفت وانگشتانش را در انگشتان او فرو مى‏برد و آنگاه دست‏ديگرش را بر روى دست او مى‏نهاد.

اگر به نماز ايستاده بود. و كسى براى كارى نزد وى مى‏ آمد، نمازش را زودتر تمام مى‏كرد و آنگاه رو به شخص كرده مى‏گفت: آيا كارى دارى؟وچون حاجت او را روا مى‏كرد، دوباره به نماز مى‏ ايستاد.

بيشتر به حالت تواضع مى‏نشست. يعنى زانوانش را با دو دست بغل‏ مى‏كرد و تا آخر مجلس مى‏نشست. هيچ‏گاه ديده نشد درميان يارانش،پاهايش را دراز كند. بيشتر رو به قبله مى‏نشست. هركس را كه بر وى‏وارد مى‏شد گرامى مى‏داشت و گاهى اوقات براى افرادى كه از بستگان اوهم نبودند، جامه‏ اش را براى نشستن مى‏ گستراند. گليم را زير پاى كسى‏مى‏انداخت كه بر وى وارد شده بود، و اگر آن فرد نمى‏پذيرفت آنقدراصرار مى‏كرد تا بپذيرد.

هركس به سخن پيامبر گوش مى‏سپرد گمان مى‏برد كه وى درنظر پيامبرگرامى‏ترين مردمان است. تا آنجا كه هركس در محضر او مى‏نشست ازچهره ونگاه مبارك پيامبر برخوردار مى‏شد.

براى احترام و گرامى‏داشت يارانش، آنان را به كنيه فرا مى‏خواند،واگر كسى كنيه نداشت، آن‏حضرت خود كنيه‏اى براى او تعيين مى‏كرد.

در مورد زنان نيز اگر فرزندى داشتند آنها را به نام فرزندان شان‏ مى‏خواند وگرنه كنيه جديدى براى آنها برمى‏گزيد. حتى كودكان را نيز باكنيه صدا مى‏زد.

از ديگران به خشم دورتر و به خشنودى نزديك‏تر و نسبت به مردم ازديگران دلسوزتر و سودمندتر بود.

هرگاه در مجلسى حاضر مى‏شد مى‏فرمود: "خداوندا پاك و منزه ى‏وستايش تو راست. گواهى دهم كه معبودى جز تو نيست. از تو آمرزش‏ خواهم وبه سوى تو بازگشت مى‏كنم".

وقتى درميان يارانش حضور مى‏يافت، به درستى معلوم نبود كه كدام‏يك از آنان حضرت محمد صلى الله عليه وآله است. زيرا خود را درميان آنان جا ى‏مى‏داد (جاى ويژه‏اى براى خود تعيين نمى‏كرد). امّا بعداً چون تعدادملاقات كنندگان حضرت رو به افزايش رفت و واردان در پيش رويش‏مى‏پرسيدند كه كداميك از شما محمد هستيد؟ براى آن‏حضرت سكّويى‏ گلين درست كردند. با اين وجود آن‏حضرت بازهم مى‏فرمود: من بنده‏ اى‏ بيش نيستم.

پيامبر اسلام خداترس‏تر از همه بود. نسبت به خدا از همگان پرواى‏ بيشترى داشت. در شناخت خدا از همه داناتر و در طاعت خداوند از همه‏ نيرومندتر ودر عبادت خدا شكيباتر و محبتش به خدا از ديگران بيشتروزهدش از همه زيادتر بود. آنقدر به نماز مى‏ايستاد كه كف پاهايش ازكثرت نماز شكافته مى‏شد. وقتى به نماز مى‏ايستاد اشكهايش روان‏مى‏شد. از صداى گريه وناله‏اش، زمينى كه روى آن نماز مى‏خواندمى‏لرزيد. گاه آنقدر روزه مى‏گرفت كه گفته مى‏شد: ديگر افطار نمى‏كندوگاه نيز روزه نمى‏گرفت تا جايى كه مى‏گفتند: او ديگر روزه نمى‏گيرد.نظافت بدنش را رعايت مى‏كرد جامه‏اش پاكيزه بود. موى سر و محاسنش ‏را مرتب مى‏كرد و شانه مى‏زد. دندانهايش را مسواك مى‏كرد و بوى خوش‏به كار مى‏برد بطورى كه از دور نيز بوى خوش او را درمى‏يافتند. شخصى‏ كه با وى همنشينى يا مصافحه كرده بود به نيكى شناخته مى‏شد زيرا بوى‏ خوش عطر پيامبر از وى نيز به مشام مى‏رسيد. آن‏حضرت، گرسنه را سيرمى‏كرد و برهنه را مى‏پوشانيد پياده را سوار مى‏كرد و حاجت مندان را يارى‏مى‏داد و بدهى بدهكاران را ادا مى‏كرد.

او دليرترين مردم بود. تا آن جا كه امام على عليه السلام فرمود: "اگر ما را درروز بدر مشاهده مى‏كرديد، مى‏ديديد كه ما به پيامبر، كه نزديكترين ازهمه ما به دشمن بود و با سختى تمام مى‏جنگيد، پناه مى‏برديم". و نيزهمان حضرت فرموده است: "هنگامى كه شعله جنگ برافروخته مى‏شدو دو گروه دست به كار نبرد مى‏شدند ما به رسول خدا پناه مى‏آورديم.هيچكس از رسول خدا به دشمن نزديكتر نبود".

او از تمام مردم بخشنده‏ تر و در گفتار راستگوتر و در پناه دادن‏ وفادارتر بود. خلق و خويش از ديگران ملايم‏تر و نسبش پاك بود.هركس كه او را مى‏ديد تحت تأثير هيبت آن‏حضرت واقع مى‏شد. هركس‏ با او رفت و آمد مى‏كرد، دوستش مى‏داشت. چيزى از وى تقاضا نمى‏شدجز آن كه آن را مى‏بخشيد. روزى مردى به نزدش آمد و چيزى درخواست‏كرد. پيامبر آنقدر به وى گوسفند بخشيد كه ميان دو كوه را پر كرد. آن‏مرد به سوى قبيله‏اش بازگشت و گفت: اسلام آوريد كه محمد آنچنان ‏مى‏بخشد كه گويى بيمى از تنگدستى ندارد. (18)

او هر منكرى را زشت مى‏ انگاشت و به هر خوبى فرمان مى‏داد.بالاخره آن كه وى براى هر خوبى سرمشق، و براى هر فضلى نمونه،وبراى هر چيزى كه انسان را در دو جهان سود مى‏بخشيد، راهبر بود.

بر او و بر دودمانش برترين و پاكترين درودها و سلامها باد.



- پى‏نوشت‏ها -

(1) - قريش تصغير "قرش" به معناى جانورى دريايى و نيز نام واحد پول است.
(2) - ساوه: شهرى در ايران است و در كنار آن درياچه‏اى بوده، كه اكنون آب آن خشك‏شده است و امروز به صورت باتلاقى درآمده كه اگر كسى بدان نزديك شود در آن‏فرو مى‏رود.
(3) - سوره علق، آيه 5 - 1.
(4) - سوره مدثر، آيه 3 - 1.
(5) - سوره شعراء، آيه 214.
(6) - رسول الإسلام في مكّة، ص‏21.
(7) - رسول الإسلام في مكّة، ص‏28.
(8) - سوره اسراء، آيه 88.
(9) - خاتم النبيّين، ص 9.
(10) - سوره نساء، آيه 145.
(11) - خاتم النبيّين، ص‏146.
(12) - سوره هود، آيه 12.
(13) - سوره مائدة، آيه 67.
(14) - سوره مائده، آيه 3.
(15) - سوره ابراهيم، آيه 34.
(16) - سوره توبه، آيه 38.
(17) - سوره قلم، آيه 4.
(18) - در نقل خصلتهاى پاك آن‏حضرت از كتاب "المعارف الاسلامية" صفحات 48 تا74 بهره جستيم.

نوشتن دیدگاه