اربعین، چهلمین روز شهادت امام حسین(علیه‎السلام) است که جان خود و یارانش را فدای دین کرد. از آنجا که گرامیداشت خاطره شهید و احیاء اربعین وی، زنده نگهداشتن نام و یاد و راه اوست و زیارت، یکی از راههای یاد و احیاء خاطره است، زیارت امام حسین(علیه‎السلام) به ویژه در روز بیستم ماه صفر که اربعین آن حضرت است، فضیلت بسیار دارد .
امام حسن عسکری(علیه‎السلام) در حدیثی علامت ‎های «مؤمن» را پنج چیز شمرده است: پنجاه و یک رکعت نماز، زیارت اربعین، انگشتر کردن در دست راست، پیشانی بر خاک نهادن و «بسم الله» را در نماز، آشکارا گفتن: «علامات المؤمن خمس: صلاة احدی و خمسین و زیارة الاربعین… .»(۱)
خواندن زیارت اربعین در این روز مستحب است، در کتب ادعیه آمده است و مطلع شروع آن اینچنین می‎باشد: «السلام علی ولی الله و حبیبه …». این زیارت، از طریق صفوان جمال از امام صادق(علیه‎السلام) روایت شده است. زیارت دیگری را جابر بن عبدالله انصاری در این روز خوانده است و متن زیارت به عنوان زیارتنامه آن امام در نیمه ماه رجب نقل شده و با جمله «السلام علیکم یا آل الله…» شروع می‎شود.(۲)
مورخان نوشته‎اند که جابر بن عبدالله انصاری به همراه عطیه عوفی، در اولین اربعین پس از عاشورا به زیارت امام حسین(علیه‎السلام) نائل آمدند. وی که آن هنگام نابینا شده بود، در فرات غسل کرد و خود را خوشبو ساخت و گام‎های کوچک برداشت تا سر قبر حسین بن علی (علیهماالسلام) آمد و با راهنمایی عطیه، دست روی قبر نهاد و بیهوش شد، وقتی به هوش آمد، سه بار گفت: یا حسین! سپس گفت: «حبیب لا یجیب حبیبه …» آنگاه زیارتی خواند و روی به سایر شهدا کرد و آنان را هم زیارت نمود.(۳ )

زیارت پیاده
آنچه در راه طلب خسته نگردد هرگز                             پای پر آبله و بادیه پیمای من است

غیر از عشق و محبت، که پای زائر را پیاده به مرقد حسین(علیه‎السلام) می‎کشاند و رنج سفر و خوف و خطر را به جان می‎خرد، زیارت سیدالشهدا علیه السلام با پای پیاده، ثواب بسیار دارد و مورد تاکید پیشوایان دین است.
امام صادق (علیه‎السلام) فرموده است: «من خرج من منزله یرید زیارة قبر الحسین بن علی (علیه‎السلام) ان کان ماشیا کتبت له بکل خطوة حسنة و محاعنه سیئة…»(۴)؛ هر کس به قصد زیارت امام حسین(علیه‎السلام)، پیاده از خانه‎اش خارج شود، خداوند در مقابل هر گام، برای او حسنه‎ای می‎نویسد و گناهی از او می‎زداید.یکی از زائران همیشگی امام حسین(علیه‎السلام) که هر ماه آن حضرت را زیارت می‎کرده، بخاطر پیری و ناتوانی، یک بار نتوانست برود. نوبت بعد که پیاده پس از چند روز راهپیمایی به حرم می‎رسد و سلام می‎دهد و نماز زیارت می‎خواند، در خواب، آن حضرت را می‎بیند که به وی می‎گوید: چرا به من جفا کردی، تو که نیکوکار بودی… .(۵) این شدت عنایت ائمه را به زائر پیاده می‎رساند. معاویه بن وهب (از اصحاب امام صادق علیه‎السلام) می‎گوید:
خدمت آن حضرت رسیدم. در مصلای خود در خانه‎اش نشسته بود و پس از نماز با خداوند راز و نیاز می‎کرد. از جمله (در دعا نسبت به زائران قبر حسین علیه‎السلام) می‎گفت:
«خدایا زائران قبر حسین را بیامرز، اینان که در این راه، پول خرج می‎کنند، بدن‎های خود را در این راه در معرض قرار می‎دهند… خدایا رحمت کن بر چهره‎هایی که آفتاب، رنگ آنها را تغییر داده، صورت‎هایی که متوجه قبر ابا عبدالله است، چشم‎هایی که در محبت ما اشک می‎ریزد… خدایا این جان‎ها و بدن‎ها را به تو می‎سپارم، تا کنار حوض کوثر به هم برسیم… .»(۶) این سنت زیارت پیاده، از زمان ائمه بوده و تاکنون نیز ادامه دارد و اجر بیشماری برای آن نقل شده است.
فاضل دربندی می‎نویسد: این پیاده بودن، یا به جهت فقیر بودن زائر است که نشان می‎دهد این زیارت، برخاسته از شوق و محبت است، یا به جهت آنست که زائر، خود را در برابر سلطان اقلیم جوانمردی و خورشید سپهر عصمت و شهادت، کوچک می‎شمارد و در راه او، رنج سفر پیاده را بر خود هموار می‎کند و هر دو ارزشمند است. (۷)
در عراق، از سالها پیش چنین رسم است که هیئت‎ها، دسته‎ها و کاروان‎هایی کوچک یا بزرگ، در ایام خاصی، از بصره، بغداد و عمدتا از نجف، برای زیارت کربلا پیاده حرکت می‎کنند. به ویژه در ایام زیارتی خاص مثل نیمه شعبان، اول رجب، ایام عاشورا و اربعین بیشتر و پر شکوهتر است و اغلب، راه کنار ساحل فرات را انتخاب می‎کنند که از نجف تا کربلا ۱۸ فرسنگ است و چند روز طول می‎کشد. در این کاروان‎های زیارتی پیاده، علمای بزرگ هم شرکت می‎کردند، همچون میرزای نایینی، آیت الله کمپانی، سید محسن امین، و بسیاری از علمای معاصر. در این مسیر، دیدار با عشایر و فعالیت‎های تبلیغی هم انجام می‎گرفت و شعارهایی هم مطرح می‎شد و روضه خوانی برگزار می‎گشت.
در ایام حکومت‎ بعثی‎ها، این پیاده‎ روی‎های پر شکوه، آن هم از طریق جاده غیر رسمی کنار فرات، رنگ مبارزه و مخالفت با رژیم عراق هم به خود می‎گرفت و یک بار هم در ایام اربعین حسینی در سال ۱۳۹۷ ق. به درگیری‎های سخت میان نیروهای بعثی با انقلابیون شیعه و کاروان‎های زیارتی در طول راه و در حرم ابا عبدالله الحسین(علیه‎السلام) انجامید و کشته‎ها و مجروحان بسیاری داد،(۸) و به «اربعین خونین » معروف شد.

در کوی عشق، درد و بلا کم نمی‎شود                    از باغ خلد، برگ و نوا کم نمی‎شود
تیغ شهادتست دل گرم را علاج                           این تشنگی به آب بقاء کم نمی‎شود
قاصد، تسلی دل عاشق نمی‎دهد                          شوق حرم به قبله نما، کم نمی‎شود(۹)

پی نوشت :
۱- بحارالانوار، ج ۹۸،(بیروت) ص ۳۲۹/ المزار، شیخ مفید، ص ۵۳٫
۲- مفاتیح الجنان، زیارت اربعین.
۳- منتهی الآمال، ج ۱، حوادث اربعین/ نفس المهموم، ص ۳۲۲/ بحارالانوار، ج ۹۸، ص ۳۲۸٫
۴- بحارالانوار، ج ۹۸، ص ۲۸/ المزار، شیخ مفید، ص۳۰٫
۵- همان، ص ۱۶٫
۶- همان، صص ۵۲ و ۸ .
۷- اسرار الشهادة، فاضل دربندی، ص ۱۳۶،(چاپ سنگی) .
۸- شرح مبسوط ماجرا در کتاب «انتفاضة صفر الاسلامیه» از رعد الموسوی آمده است.
۹- کلیات صائب تبریزی، غزل ۱۵۲۳٫

نوشتن دیدگاه