وَ قالَ: أَنَا وَ عَلِىٌّ مِنْ شَجَرَهٍ واحِدَهٍ، وَسائِرُ النّاسِ مِنْ شَجَرٍ شَتّى
ترجمه : (و گفت من و على از يك درختيم و ساير مردم از درخت هاى مختلف و گوناگون ميباشند.)
شرح : در تفسير برهان (1) از جابر بن عبدالله انصارى روايت شده از رسول خدا كه به على عليه السلام فرمود: ((مردم از درخت هاى مختلف و متفرقند و من و تو از يك درختيم ، سپس اين آيه را قرائت كرد: و جنات من اعناب وزرع و نخيل صنوان و غير صنوان يسقى بماء واحد - رعد آيه 4 - ((اى بالنبى وبك )) يعنى - و باغهائى از انگور، و كشت و خرما از يك اصل و بن وغير آن كه بيك آب سيراب ميشوند. يعنى بوسيله پيغمبر و تو.
در تفسير منهج الصادقين از ابوهارون نقل شده كه گويد از ابوسعيد خدرى خواستم كه تو از حال على بن ابى طالب عليه السلام و آنچه از فضائلى كه از او ميدانى بمن خبر بده و آگاهم كن ؟ جواب داد: اى ابا هارون بدان و آگاه باش كه من از رسول خدا صلى اللّه عليه و آله شنيدم كه فرمود: مردم از درخت هاى مختلفند، و من و على از يك درختيم ، و من اصل آن درختم و على بن ابى طالب فرع آن درخت ، خوشا بحال كسى كه به اصل آن تمسك جويد و از ميوه هاى آن بهره مند گردد.))
در تفسير برهان ذيل آيه مباركه 24 سوره ابراهيم الم تر كيف ضرب الله مثلا كلمة طيبة كشجرة طيبة مى فرمايد: (مگر نديدى خدا چگونه مثلى زد كه سخن نيك چون درخت پاكيزه است ) كه رسول خدا صلى اللّه عليه و آله فرمودن : ((من اصل آنم و على امير المؤ منين فرع آن ، و امامان از نسل او شاخه هاى آن ، و علم ائمه ميوه آن ، و شيعيانشان برگهايش هستند.(2)))
و از حضرت صادق عليه السلام روايت شده كه فرمود آيه كشجرة طيبة مثلى است كه خدا براى اهل بيت پيغمبرش زده است ، و براى دشمنانشان آيه و مثل كلمة خبيثة كشجرة خبيثة را، راوى گويد گفتم آيه : توتى اكلها كل حين بازن ربها را چه مى فرمائيد؟ گفت : مقصود آن است كه ائمه شيعيانشان را كه در ايام حج و عمره به زيارت مشرف ميشوند حكم شعى حلال و حرام را براى آنان توضيح ميدهند.(3)
فائدة : تمثيل آن حضرت و جود خود و على را به شجره واحده براى آنست كه ميوه و برگ يه درخت از حيث طعم و رائحه و رنگ اختلافى ندارند همگى يك نوع ميباشند، ولى ميوه و برگ درختان مختلف از هر جهت اختلاف دارند هم از حيث طعم كه بعضى شيرين و بعضى ترش و بعضى تلخند، و هم از جهت رنگ و بو، و هم از حيث شكل و مقدار، و ازاين نظر گويا ميخواهد به مردم اعلام كند كه من و على از جهت ارشاد خلايق متحديم و اختلافى نداريم .
فائده ديگر: تمثيل به شجره براى آنست كه از تمام اجزاى درخت بهره مندى حاصى ميشود، هم از ميوه و هم از برگو هم از شاخه ، بعلاوه ممكن است از سايه آن هم منتفع شوند. و مردم در هر دوره و زمان از پيغمبر و اهل بيت او عليهم السلام از نظر عقائد واخلاق و رفتار و گفتارشان حتى از مجاورت با ايشان متفع ميشوند در مجلد 9 بحار صفحه 289ا(4) از جابربن عبدالله انصارى نقل شده كه گفت : سئوال كردم از پيغمبر صلى اللّه عليه و آله از ميلاد على بن ابى طالب آن حضرت آهى كشيد بعد فرمود از جابر تو از من سئوال كردى از بهترين مولود در شباهت به عيسى مسيح (ع ) خداوند على را خلق كرد از نور من و آفريد مرا از نور خود و من و على هر دو از يك نور ميباشيم .
-------------------------------------------------
1- اين روايت را تفسير برهان از ابن شهر آشوب و او از علماى عامه و خاصه نقل مى كند و تفسير طبرسى و صاحب كشف الغمه هم آن را نقل كرده اند. و تفسير الميزان هم از تفسير برهان و درالمنثور نقل كرده است .
2- اين روايت در كافى از حضرت صادق (ع ) هم نقل شده است و به اين مضمون هم روايات ديگرى آمده است .
3- 24 بحار جديد ص 136 باب انهم عليهم السلام الشجرة الطيبة فى القرآن و اعداوهم الشحرة الخبيثة و روايت فوق در ص 142 مجلد 24 بحار الانوار از تفسير عياشى نقل شده است .
4- مجلد 38 بحار ص 125 نقل از كشف اليقين علامه حلى .
----------------------------------------
مرحوم حجت الاسلام والمسلمين سيد محيى الدين العلوى طالقانى
