لابد دیده اید آدم هایی که راست راست راه می روند و دامنشان را به انواع پلیدی ها و پلشتی ها می آلایند و بعد که اعتراض می کنی، شاکی می شوند که چرا من را از روی ظاهرم قضاوت می کنید؟ معیار، قلب آدم هاست. خدا خودش می داند که من چقدر باورش دارم. ظاهر که مهم نیست؛ دل آدم باید با خدا باشد. این انگاره چقدر درست است؟

1- پیشینه شبهه
این بحث از صدر اسلام تاکنون در بین مسلمانان مطرح بوده است. عده ای می گفتند عمل اصلا هیچ دخالتی در ایمان ندارد و همین که انسان تصدیق قلبی به وجود خدا و حقانیت اسلام و پیغمبر اسلام داشته باشد، هر گناهی هم که مرتکب شود ضرر به ایمان او نمی زند. در اصطلاح کلام به این طایفه «مرجئه» می گویند.
در مقابل، خوارج می گفتند: اگر کسی مرتکب گناه کبیره شود ایمان او از دست می رود و کافر می شود. خوارج امیرالمومنین صلوات الله علیه را تکفیر می کردند و می گفتند: «او حکمیت را قبول کرد و این خلاف قرآن است. پس او مرتکب گناه کبیره شده و از دین خارج شده است» این در حالی بود که خود مرتکب هزاران گناه کبیره شدند؛ جنگ با امیرالمومنین علیه السلام و بعد به شهادت رساندن آن حضرت که بزرگ ترین جنایت تاریخ بود.
خلفای بنی امیه بیشتر از مرجئه حمایت می کردند تا هر گناهی می خواهند مرتکب شوند و با این حال، متهم به کفر نشوند. در روایات ما سفارش شده که قبل از این که مرجئه به سراغ نوجوانان شما بیایند به تعلیم آن ها بپردازید. این دسته از روایات در چنین فضایی وارده شده است. مرجئه که به فرهنگ إباحه گری دامن می زدند زودتر مورد قبول واقع می شدند. فرهنگ إباحه گری زود رواج پیدا می کند، چراکه مروّج آزادی به معنای بی بندوباری است. لذا ائمه علیهم السلام تأکید می کردند که قبل از این که تبلیغات سوء مرجئه در جوانان شما اثر کند به فریادشان برسید و به آن ها بفهمانید که ارتکاب گناه بی عقاب نیست و حتی ممکن است ارتکاب گناه موجب سلب ایمان شود.
مذهب شیعه معتقد است که عمل اگر عملی صالح باشد ایمان را تقویت می کند و اگر عملی فاسد باشد ایمان را تضعیف می کند.(1)
عجیب تر اینکه، کسی که می گوید: «دل باید پاك باشد» و یا «هر كس در قبر خودش می خوابد»، توجه ندارد كه ممکن است دل های دیگران ناپاك باشد و ای بسا با رفتار او، آنها نیز بلغزند! آنگاه خواهد دید که با اینکه در قبر خودش خوابیده، اما جواب گناه و انحراف دیگران را هم باید بدهد!

2- از منظر قرآن
این انگاره که «دل باید پاک باشد»، سخن حقی است که از آن باطل اراده می شود. این سخن بیشتر دستاویز کسانی قرار می گیرد که می خواهند از زیر بار مسئولیت و عمل به تکالیف شرعی، شانه خالی کنند. در حالی که از نگاه قرآن، دل پاک،‌ قلبی است که در پرتو نور حق از همه آفات مبرا شده است و تسلیم محض دستورات پاک ترین "دل دار" یعنی خدای تعالی است.
قرآن کریم "قلب سلیم" را تنها سرمایه نجات روز قیامت شمرده و می فرماید: "یوْمَ لا ینْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ* إِلاَّ مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلیمٍ"؛[شعرا/89-88] روزى که نه مال سود مى دهد و نه فرزندان، مگر آن کس که با قلبى رسته از شرک نزد خدا بیاید. اما از کجا بدانیم کسی قلبش پاک است و دلش مبرای از هر گونه بیماری است؟ لابد تصدیق می کنید که دل پاک، نشانه می خواهد؟ علامت دل پاک چیست؟
روشن ترین گواه دل پاک، عمل آدمی است. به همین  دلیل است که حضرات معصومین(علیهم السلام) باور قلبی به خدا را به تنهایی کافی نمی دانند بلکه اقرار زبانی و تصدیق عملی را نیز شرط می دانند. چنانکه امیر اهل ایمان امام علی (علیه السلام) می فرماید: الایمانُ معرفَةٌ بالقَلبِ و اقرارٌ باللِسانِ و عَمَلٌ بالأركانِ(2) یعنی ایمان عبارت است از: شناخت و معرفت قلبی، اقرار با زبان و عمل با اعضاء و جوارح.
در قاموس قرآن، بهترین گواه سلامت قلب آدمی، اعمالی است که پرده از نیات ما بر می دارد.  به همین دلیل، در کثیری از آیات قرآن، بلافاصله پس از ایمان به خدا، از عمل صالح، سخن رفته است، چنانکه می فرماید:
وَعَدَ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَهُم مَّغْفِرَهٌ وَأَجْرٌ عَظِیمٌ (سوره مائده، آیه 9)
«خداوند کسانى را که ایمان آورده و عمل  هاى شایسته کرده  اند وعده داده که آن ها را آمرزش و پاداشى بزرگ است.»

نظر علامه طباطبایی
مرحوم علامه طباطبایی(ره) در کتاب گرانسنگ «شیعه در اسلام» در این باره می گوید:
«اسلام که دینی است عمومی و ابدی و اصلاح جامعه بشری را در درجه اول اهمیّت قرار می دهد، از قوانین ظاهری خود که مصلح جامعه می باشند و از عقاید ساده خود که نگهبان قوانین نامبرده هستند، هرگز دست بردار نیست.
چگونه ممکن است جامعه ای به دستاویز اینکه دل انسان باید پاک باشد و ارزش برای عمل نیست ، با هرج و مرج زندگی کند و به سعادت برسد؟ و چگونه ممکن است کردار و گفتار ناپاک ، دلی پاک بپروراند یا از دل پاک کردار و گفتار ناپاک ترشح نماید؟ خدای تعالی در کتاب خود می فرماید:(پاکان از آن پاکان و ناپاکان از آن ناپاکانند). و می فرماید:زمین خوب، نبات خود را خوب می رویاند و زمین بد، جز محصول ناچیز نمی دهد.»(3)
عجیب تر اینکه، کسی که می گوید: «دل باید پاك باشد» و یا «هر كس در قبر خودش می خوابد»، توجه ندارد كه ممکن است دل های دیگران ناپاك باشد و ای بسا با رفتار او، آنها نیز بلغزند! آنگاه خواهد دید که با اینکه در قبر خودش خوابیده، اما جواب گناه و انحراف دیگران را هم باید بدهد!
لذا قرآن مخصوصا به زن ها سفارش می کند که هم خوب سخن بگویید و هم سخن خوب بگویید تا بیماردلان در شما طمع نورزند: فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذی فی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفاً [ احزاب/32]«[ای زنان] اگر سر پروا دارید پس با ناز [و عشوه] سخن مگویید تا آنكه در دلش بیماری است طمع ورزد؛ و گفتاری شایسته گویید».

پی نوشت ها:
1. برگرفته از درس های اخلاق استاد مصباح  یزدی
2. بحارالانوار، ج 10، ص 356
3. شیعه در اسلام، علامه طباطبایی، ص89

نویسنده: شکوری
منبع : تبيان

نوشتن دیدگاه