سوال: آيا ملايكه بر غير از حضرت رسول صلى الله عليه و آله نازل مى شوند؟ يا آن كه نزول آنان مخصوص به خود حضرت و زمان حيات او است و بعد از رحلت آن بزرگوار، ديگر بر كسى نازل نمى شوند (مثل نزول وحى كه با فوت، حضرت قطع شده است).
در اين باره در زيارت روز شنبه مى خوانيم: اصبنابك يا حبيب قلوبنا فما اعظم المصيبة بك حيث انقطع عنا الوحى و حيث فقدناك فانا للله و انا اليه راجعون يا رسول الله به سوگ تو گرفتار شديم اى محبوب دل هاى ما پس چه مصيبتى بالاتر از اين كه ارتباط وحى از مخلوق قطع شد (زيرا خاتم پيامبرانى) ولى چه بايد كرد همه از آن خداييم، و به سوى او خواهيم رفت.
پاسخ اين است كه ظاهر (تنزل الملائكة) كه فعل مستقبل است و دلالت بر استمرار و دوام دارد، دلالت دارد بر اينكه نزول ملايكه در شب قدر، دوام دارد، و در تمام سال ها تا آخر عالم ادامه دارد. همچنين ظاهر جمله اسميه (سالم هى حتى مطلع الفجر) (1) اين است كه آوردن سلام و رحمت فرشته ها براى هميشه تاريخ در شب قدر هر سال است اگر چه وحى قطع شده است.
سوال ديگر اين كه فرشتگان بر چه كسى نازل مى شوند و سلامتى و درود و تحيت مى آورند.
مسلما بر جانشين به حق رسول اكرم صلى الله عليه و آله يعنى اميرالمؤ منين و يازده فرزند طاهرينش تا امام زمان - روحى ارواحنا العالمين له الفداء - كه در زمان ما فرشتگان بر آن حضرت نازل مى شوند و مقدرات عالم را به آن حضرت، خبر مى دهند. برادران ارجمند به چند روايت در اين زمينه گوش كنيد.
در بحارالانوار از بصائرالدرجات از حسن بن عباس بن جريش نقل شده كه او گفت:
اين حديث را بر امام باقر عليه السلام عرضه داشتم، حضرت اقرار به آن فرمود آن حديث اين است:
قال ابوعبدالله عليه السلام قال على عليه السلام فى صبح اول ليلة القدر التى كانت بعد رسول الله فاساءلونى فوالله لاخبرنكم بما يكون الى ثلاثمائة و ستين يوما من القدر فما دونها فما فوقها ثم لااخبرنكم بشى ء من ذلك بتكلف و لابراءى و لابدعاء فى علم الا من علم الله و تعليمه و الله لايساءلنى اهل التوراة و لااهل الانجيل و الااهل الزبور و لااهل الفرقان الافرقت بين كل اهل كتاب بحكم ما فى كتابهم؛ (2).
امام صادق عليه السلام فرمود: اميرالمؤ منين عليه السلام در اولين صبح شب قدرى كه بعد از رحلت رسول اكرم صلى الله عليه و آله بود (همان زمانى كه خانه نشين بوده و خلافتش را غصب و حضرت زهرا را شهيد كرده بودند) فرمود: هر چه مى خواهيد از من سوال كنيد به خدا قسم! هرچه در عرض سيصد و شصت روز سال اتفاق افتاده (حال چه به اندازه ذره اى باشد و يا بيشتر يا كمتر از آن) همه را براى شما بيان مى كنم.
تذكر: (نمى دانم اميرالمؤ منين عليه السلام در اين كلام اشاره به اتم نموده است كه فرمود: كمتر از ذره) توجه داشته باشيد، هرچه به شما خبر دهم با زور و راءى خودم، و ادعاى دانش نيست؛ مگر آنكه از علم خداى تعالى سرچشمه گرفته و او به ياد من موضوعى از من سوال نمى كنند؛ مگر آنكه من كاملا بنابركتاب خود آنها پاسخ خواهم گفت و به دستور خود آن كتاب حكم خواهم كرد.
روايت دوم: در تفسير قمى مى فرمايد: قيل لابى جعفر عليه السلام تعرفون ليلية القدر؟ قال: و كيف لانعرف ليلة القدر و الملائكة يطوفون بنافيها؛ (3).
از امام باقر عليه السلام سوال شد؛ آيا شما مى دانيد شب قدر چه شبى است؟ حضرت فرمود: چگونه ندانيم، در حالى كه فرشتگان در آن شب در گرد ما دور مى زنند و طواف مى كنند؟!
و در تفسير برهان در حديثى از ابوذر غفارى - رضى الله عنه - چنين نقل شده كه: قال: قلت: يا رسول الله؟ ليلة القدر، شى ء يكون على عهد الانبياء ينزل عليهم فيها الامر فاذا مضوا رفعت؟ قال: لابل هى الى يوم القيمة؛ (4).
ابوذر مى گويد: سوال كردم از رسول خدا صلى الله عليه و آله كه آيا شب قدر، فقط در زمان پيامبران است كه در آن شب امور دنيا برايشان نازل مى شود؟ و وقتى آنان در گذشتند ديگر شب قدر برداشته ميشود؟ فرمود: هرگز، بلكه شب قدر تا روز قيامت باقى است.
و همچنين در همان تفسير حديثى نقل مى كند از امام صادق عليه السلام در تفسير اين كه شب قدر بهتر از هزار ماه است (5).
مى فرمايد: يعنى بهتر از هزار ماهى است كه بنى اميه حكومت كردند و درباره نازل شدن ملايكه و روح در آن شب مى گويد: آرى، از طرف پروردگار نازل مى شود بر محمد و آل محمد (من كل امر سلام) يعنى هر امرى را با تحيت و سلام مى آورند.
و در روايتى از امام صادق عليه السلام چنين نقل مى كند كه پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله در خواب ديد كه بعد از او بنى اميه بر منبرش بالا مى روند و مردم را به گمراهى و برگشت و از دين وادار مى كنند. در صبح آن شب، پيغمبر خيلى محزن و گرفته بود پس جبرئيل و عرض كرد: يا رسول الله! چرا گرفته و محزونيد؟ فرمود: ديشب خواب ديدم. كه بنى اميه بر منبرم بعد از من بالا مى روند و مردم را گمراه مى كنند و در بعضى روايات آمده است كه حضرت آنها را به شكل بوزينه ديد. پس جبرئيل به آسمان عروج كرد و سپس نازل شد و آياتى از قرآن را آورد و سبب سرور حضرت شد و آن آيه اين است:
اءفراءيت ان متعناهم سنينثم جاءهم ما كانوا يوعدونما اغنى عنهم ما كانوا يمتعون (6).
آيا نمى بينى كسانى را كه ساليان دراز آن ها را از زندگى بهرمند ساختيم؛ سپس عذابى كه به آنان وعده داده شده بود، به سراغشان آمد و هيچ چيزى براى آنها سودى نخواهد داشت؟ و نيز سوره قدر را جبرئيل نازل كرد كه خداوند تبارك و تعالى، شب قدر را براى نبى اكرم صلى الله عليه و آله بهتر از هزار ماه، حكومت بنى اميه قرار داد (7).
و در تفسير نمونه از تفسير فخر رازى چنين نقل مى كند: در داستان حضرت ابراهيم عليه السلام آمده است كه چند نفر از فرشتگان الهى، نزد او آمدند و بشارت تولد فرزند براى او آوردند و بر او سلام كردند (8) مى گويند: لذتى كه ابراهيم عليه السلام از سلام اين فرشتگان برد، با تمام دنيا برابرى نداشت. اكنون بايد پى برد كه وقتى گروه گروه فرشتگان در شب قدر نازل مى شوند و بر مؤ منان سلام مى كنند، چه لذت و لطف و بركتى دارد!) (9).
همچنين وقتى ابراهيم عليه السلام را در آتش نمرودى افكندند، فرشتگان آمدند و بر او سلام كردند؛ در اين هنگام آتش بر او گلستان شد آيا در شب قدر، به بركت سلام فرشتگان آتش دوزخ سرد نمى شود؟!
آرى اين نشانه عظمت امت محمد صلى الله عليه و آله است كه در آن جا بر خليل عليه السلام نازل مى شوند و در اينجا بر اين امت اسلام.
نكته: اگر مقصود فخر رازى از نزول فرشتگان نزول بر تمام امت اسلامى است، كه مسلما در شب قدر، فرشتگان بر تمام امت اسلامى نازل نمى شوند، و اگر مقصود، بعض امت است (كه قطعا همان بعض مى باشد) منظور اهل بيت اطهار عليهم السلام و جانشينان به حق رسول اكرم صلى الله عليه و آله قدر، فرشتگان بر امام زمان عليه السلام نازل مى شوند و مقدرات عالم و مردم را در آن سال؛ از خوبى ها و شادى ها، و بدى ها گرفتارى ها و صلح و جنگ و... براى آن حضرت اعلام مى كنند.
لازم به ياد آورى است كه آن دو روايت كه از امام باقر و امام صادق عليه السلام نقل شد، هر دو در تفسير مجمع البيان و صافى در ذيل اين آيه شريفه آمده است:
و ما جعلنا الرؤ يا التى اريناك الافتنة للناس و الشجرة الملعونة فى القرآن و نخوفهم فميا يزيدهم الا طغيانا كبيرا (10).
اى پيامبر! ما آن رؤ يايى را كه به تو نشان داديم، براى امتحان مردم بود و همچنين شجره ملعونه را كه در قرآن ذكر كرديم، ما به وسيله آن آنان را انذار كرديم و ترسانيديم، اما جز بر طغيانشان افزوده نمى شود.
و در تفسير نمونه آمده است كه فخر رازى در تفسير كبير و وقرطبيط در تفسير الجامع نيز اين موضوع را نقل كرده اند (11)
همچنين مرحوم فيض در تفسير صافى مى فرمايد: اين خبر معروف و مستفيض بين خاصه و عامه است، پس منظور از خواب در آيه شريفه همان خوابى است كه رسول خدا صلى الله عليه و آله ديد كه ميمونهايى بعد از او از منبرش بالا مى روند و پايين مى آيند و حضرت خيلى غمگين شد كه بعد از آن، كمتر مى خنديد. و منظور از شجره ملعونه هم، شجره خبيثه بنى اميه است كه در سوره ابراهيم آيه 26 نيز از آنها تعبير به شجره خبيثه شده است آرى آنها يكى پس از ديگرى (معاويه كه اولى آنان بود تا مروان حمار كه نوزدهمين و آخرين بود) همانند ميمونهايى برجاى پيغمبر نشستند، و از هم تقليد كردند و چون افرادى بى دين و فاقد شخصيت بودند، حكومت اسلامى را هشتاد و سه سال - يعنى هزار ماه تمام - به فساد كشيدند و بر سر اسلام و مسلمين و اولاد رسول الله هرچه بد بود، وارد نمودند و روى خود و تاريخ را سياه كردند.
----------------------------------------------
1-سوره قدر آيه 5
2-بحارالانوار، ج 97، ص 20
3-تفسير قمى، ج 2، ص 432
4-تفسير برهان ج 4، ص 488
5-تفسير برهان، ج 4، ص 487
6-سوره شعرا، آيه 205
7-تفسير برهان، ج 4، ص 486
8-سوره هود، آيه 69
9-تفسر نمونه، ج 27، ص 186
10-سوره اسراء، آيه 60
11-تفسير نمونه، ج 12، ص 172
------------------------------------------
سيد محمد على جزايرى (آل غفور)

نوشتن دیدگاه