در روايتى چنين آمده است:
معاوية بن عمار عن الحسن بن عبدالله عن آبائه عن جده الحسن بن على بن ابى طالب عليه السلام انه قال جاء نفر من اليهود الى رسول الله صلى الله عليه و آله فساءله اعملهم عن مسائل فكان فيما ساءله انه قال له لاى شى ء فرض الله الصوم على امتك بالنهار ثلاثين يوما و فرض الله على الامم السالفه اكثر من ذلك فقال النبى صلى الله عليه و آله ان آدم لما اكل من الشجرة بقى فى بطنه ثلاثين يوما ففرض الله على ذريته ثلاثين يوما الجوع و العطش و الذين ياءكلونه بالليل تفضل من الله عليهم و كذلك كان على آدم عليه السلام ففرض الله ذلك على اميت ثم تلا هذه الاية (كتب عليكم الصيام كما كتب على الذين من قبلكم لعلكم تتقون اياما معدودات) قال اليهودى صدقت يا محمد فما جزاء من صامها فقال النبى صلى الله عليه و آله ما من مؤ من يصوم شهر رمضان احتسابا الا اوجب الله تبارك و تعالى له سبع خصال اولها يذوب الحرام من جسده و الثانية يقرب من رحمة الله عزوجل و الثالثة يكون قد كفر خطيئة ابيه آدم و الرابعة يهون الله عليه سكرات الموت و الخامسة امان من الجوع و العطش يوم القيامة و السادسة يعطيه الله براءة من النار و السابعة يطعمه الله من طيبات الجنة قال صدقت يامحمد (1).
امام حسن عليه السلام فرمود: عده اى از يهود، خدمت حضرت رسول اكرم صلى الله عليه و آله آمدند؛ پس داناترين آن ها، از حضرت سوالاتى كرد؛ از جمله اينكه گفت: روى چه اصل خداى تعالى سى روز روزه بر امت شما واجب كرده؛ ولى بر امت هاى گذشته بيش تر از اين را؟ پس رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: همانا هنگامى كه آدم از آن درخت، خورد، تا سى روز در شكم او باقى ماند؛ پس خدا بر ذريه او واجب كرد كه سى روز گرسنه و تشنه باشند. و آنچه آنها مى خورند (در شب) كرم و تفضل است بر ايشان و همچنين بر آدم نيز سى روز روزه واجب شد. و خداوند واجب كرد بر امت من همان سى روز را سپس رسول خدا صلى الله عليه و آله آيه (كتب عليكم الصيام) راتلاوت كرد.
شخص يهودى گفت: راست گفتى اى محمد! پس بفرما جزاى كسى كه اين ماه را روزه بدارد، چيست؟ رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هيچ مؤ منى ماه رمضان را روزه نمى گيرد، مگر آن كه خدا براى او هفت خصلت مرحمت كند: 1 - حرام از بدنش آب شود و برطرف گردد 2 - به رحمت خدا نزديك شود؛ 3 - گناه پدرش - آدم را - جبران كرده باشد؛ 4 - سكرات مرگ بر او آسان شود؛ 5 - از گرسنگى و تشنگى روز قيامت در امان باشد؛ 6 - خداوند بيزارى از جهنم به او مى دهد؛ 7 - خداوند از غذاهاى پاكيزه و طيب بهشت به او مى خوراند و آن شخص گفت: راست گفتى اى محمد!
نكته (فمن شهد منكم الشهر فليصمه) (2) دستور روزه، فقطى براى اشخاص حاضر وسالم است، (بر شخص مسافر و مريض روزه واجب نمى باشد) خدا مثل فرمان راويان جبار نيست، كه دستور با مشقتى بدهد و با هر مشقت و سختى كه شده از طرف بخواهد، كه آن را انجام دهد (يريد الله بكم اليسر ولايريد بكم العسر) (3).
حال اين جمله، يا مربوط به استثنايى است كه در آيه بيان شد؛ و شخص مريض و مسافر را از حكم مستثنا كرده (يعنى مسافر و مريض كه خدا راحتى آنها را مى خواهد، بنابراين در سفر و مرض روزه را برداشت) و يا ممكن است مربوط به اصل حكم روزه باشد (يعنى خيال نكنيد كه مراد خداوند از وجوب روزه، مشقت و سختى شما است، بلكه با در نظر گرفتن فوايد و آثار جسمى و معنوى و پاداش آخرتى، خدا راحتى و رفاه شما را خواسته است).
ناگفته نماند كه استثناى مريض و مسافر از وجوب روزه، هم در آيه اول ذكر شده و هم در آيه دوم. شايد علت تكرار، آن اين باشد كه براى افراد مؤ من، گويا سخت است كه از حكم خداوند مخالفت كنند به همين جهت گاهى بعضى از مؤ منين مريض و به خصوص از خانم ها با ناراحتى مى گويند من روزه ام را مى گيرم هر چه شد، شد همه روزه، باشند من بخورم؟ چندين سال است من يك روز روزه ام را در ماه رمضان نخورده ام بالاخره كه نمى ميرم و... يا مسافر بگويد: علت اين كه روزه از مسافر برداشته شده اين است كه گرفته روزه در سفر سخت است ولى من اين سختى را تحمل مى كنم، و روزه مى گيرم. به همين جهت، خداوند عدم وجوب روزه را براى اين دو دسته تكرار كرده و به آن ها دستور مى دهد كه بعد از آن كه از سفر برگشتند و يا مرضشان برطرف شد، قضاى آن را به جا آورند.
(و لتكملوا العدة) (4) تمام اين يك ماه را بايد روزه گرفت و يا قضاى آن را بعد از مرض و سفر به جا آورد اين جمله اشاره به اين مطلب مى كند كه روزه براى پرورش جسم و روح لازم است. پس هر انسانى، بايد يك ماه از سال را روزه بدارد و اگر به علت سفر و يا مرض و يا عذر ديگر در ماه رمضان نتوانست روزه بگيرد، بايد قضاى آن را به جا آورد تا تعداد ايام ماه كامل شود. حتى در احكام اسلام، مى بينيم كه بر زن حائض ‍ واجب است كه قضاى روزه اش را به جا آورد؛ ولى در مورد نماز اين گونه نيست بلكه نه بايد قضاى نماز ايام عبادت را به جا بياورد، اين حكم به همين خاطر است كه امساك يك ماه كامل در سال لازم است و براى به دست آوردن فوايد و اثرات روزه بايد يك ماه كامل شود.
----------------------------------------------
1-وسائل الشيعه، ج 10، ص 241 بحارالانوار، ج 96 ص 369
2-سوره بقره آيه 185
3-همان
4-همان
------------------------------------------
سيد محمد على جزايرى (آل غفور)

نوشتن دیدگاه