1. صبری که مبتنی بر عجز است، مانند صبر مردم در فقدان مطلوب یا وصول و حصول آن، که کاری از دست آنها ساخته نیست، در اینجا اگر شِکوه نکرد و گریبان صبر ندرید و به عالم هستی پرخاش نکرد، موجب ازدیاد نعمت است؛
2. صبری که مبتنی بر اجر است، مانند صبر علما که در فقر و فاقت و تنگدستی و تهیدستی با شماتت و دشنام جاهلان یا در
[93]
حوادث و سوانح و متاعب و مشقّات پیش آمده، صبر می کنند و اگر هم راه گشایشی در نظرشان باشد، نمی روند و به کسی متوسّل نمی شوند و اظهار عجز هم نمی نمایند، آنان نیز اجر عظیم یابند؛
3. صبری که مبتنی بر حکمت و مصلحت است، مانند صبر اولیای خدا و پیغمبران علیهم السلام که آنان با داشتن قدرت و نیروی بر رفع ناملایم و یا داشتن وسایل برای بدست آوردن آنچه که فاقد آن هستند، در ظاهر امر یا بر قلع و قمع کردن دشمن و ستم آن صبر می کنند و تمام بلایا و محن و دشنامها و ناسزاها را کار کوچک شمرده و در راه موفقیت و انجام منظور مقدس، که عین حکمت و مصلحت فردی و اجتماعی خود و جامعه بوده، از هیچ چیز دریغ نداشته، بلکه از جان شیرین هم گذشته و فداکاریهای محیرالعقولی در راه موفقیت خویش نموده که چشم روزگار حیران مانده است، یک نفر مسلمان، از امام علیه السلام سؤال می کند: علایم ایمان چیست؟ فرمود: صبر در بلا و شکر بر نعماء و رضا بر قضای الهی است. در خبری از رسول اللّه صلی الله علیه و آله روایت می کنند که: خدای متعال می فرماید: من از بنده ای که در موقع بیماری و کسالت بر شداید و متاعب امراض صبر نماید و زبان شکایت به این و آن باز نکند و جزع و فزع ننماید، من خجالت می کشم که روز قیامت نامه عمل او را باز کنم و در میزان عدل از او حساب بخواهم و می فرماید صبر بر سه قسم است:
1. صبر در مصیبت؛ 2. صبر بر مشقّت عبادت؛ 3. صبر از معصیت و
[94]
می فرماید: «الَّذِینَ إِذآ أَصابَتْهُم مُصِیبَةٌ قَالُواْ إِنَّا للّه وَإِنَّآ إِلَیهِ راجِعُونَ»،(44) خداوند به صابرین اجر جزیل عنایت فرماید.
44. بقره، آیه 156.

نوشتن دیدگاه