57 «كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنا تُرْجَعُونَ»
 
ترجمه :
57. هر نَفْسى چشنده مرگ است، پس از آن به سوى ما برمى گرديد.
 
تفسير :
[اقسام نفس ونحوه مرگ هر كدام]
(كُلُّ نَفْسٍ) از براى نفس اقسامى است: نفوس ملكوتى [مانند] نفس ملائكه، نفوس فلكى [مانند] نفس سماوات و كرات جويه، نفس جمادى [مانند] زمين و جبال [و هر چيزى كه رشد ونمو ندارد]، نفس نباتى [مثل] اشجار و گياه‌ها، نفس حيوانى كه داراى حس و حركت بالاختيار است، نفس شيطانى كه منبع مكر و خدعه است، نفس انسانى كه داراى عقل و شعور و ادراك است.
(ذائِقَةُ الْمَوْتِ) شامل جميع اقسام [نفس] مى‌شود كه كلمه «كل» از ادات عموم است، كُلُ ما يَصْدِقُ عليهِ النَفْسُ ذائق موت است[1] . اما نفس ملكوتى، قوله تعالى: (وَ نُفِخَ فِى الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِى السَّمواتِ)[2]  الآيه.
اما نفس فلكى، قوله تعالى: (وَ السَّمواتُ مَطْوِيّاتٌ بِيَمِينِهِ)[3] ، (يَوْمَ نَطْوِى السَّماءَ كَطَىِّ السِّجِلِّ لِلْكُتُبِ)[4] ، (إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ * وَ إِذَا النُّجُومُ انْكَدَرَتْ)[5] ، (إِذَا السَّماءُ انْفَطَرَتْ * وَ إِذَا الْكَواكِبُ انْتَثَرَتْ)[6] .
و اما نفوس جمادى: (إِذا دُكَّتِ الاَْرْضُ دَكًّا دَكًّا)[7] ، (وَ إِذَا الْبِحارُ فُجِّرَتْ)[8] ، (فَإِذا نُفِخَ فِى الصُّورِ نَفْخَةٌ واحِدَةٌ * وَ حُمِلَتِ الاَْرْضُ وَ الْجِبالُ فَدُكَّتا دَكَّةً واحِدَةً)[9] ،  (يَوْمَ تَرْجُفُ الاَْرْضُ وَ الْجِبالُ وَ كانَتِ الْجِبالُ كَثِيباً مَهِيلاً)[10]  و غير اين‌ها از آيات.
و اما نفوس نباتى زمين و جبال و نباتات، قاعاً صفصفاً مى‌شود: (وَ يَسْئَلُونَکَ عَنِ الْجِبالِ فَقُلْ يَنْسِفُها رَبِّى نَسْفاً * فَيَذَرُها قاعاً صَفْصَفاً * لا تَرى فِيها عِوَجاً وَ لا أَمْتاً)[11] .
  و اما نفوس حيوانى و شيطانى و انسانى، مشمول آيه قبل است كه مى‌فرمايد : (وَ نُفِخَ فِى الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِى السَّمواتِ وَ مَنْ فِى الاَْرْضِ)[12] .
 (ثُمَّ إِلَيْنا تُرْجَعُونَ) خطاب ظاهراً به ملائكه و جن و انس و حيوانات است به دليل (وَ إِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ)[13]  كه مسئله معاد است كه مى‌فرمايد: (ثُمَّ نُفِخَ فِيهِ أُخْرى فَإِذا هُمْ قِيامٌ يَنْظُرُونَ)[14]  و سرتاسر قرآن مسئله معاد است كه از ضروريات  جميع اديان است، يعنى هر كه قائل به مبدأ باشد، قائل به معاد هم هست.

_______________________________________________

[1] .  هر چيزى كه بر آن مصداق جان ونفس مى‌شود، طعم مرگ را مى‌چشد.
[2] .  ودر صور دميده مى‌شود، پس هر كه در آسمان‌هاست بيهوش درمى‌افتد. سوره زمر :آيه 68.
[3] .  وآسمان‌ها در پيچيده به دست اوست. همان: آيه 67.
[4] .  روزى كه آسمان را همچون در پيچيدن صفحه نامه‌ها درمى‌پيچيم. سوره انبياء: آيه 104.
[5] .  آن‌گاه كه خورشيد به هم درپيچد، وآن‌گاه كه ستارگان تيره شوند. سوره تكوير :آيات 1 ـ 2.
[6] .  آن‌گاه كه آسمان زهم بشكافد، وآن‌گاه كه اختران پراكنده شوند. سوره انفطار :آيات 1 ـ 2.
[7] .  آن‌گاه كه زمين، سفت درهم كوبيده شود. سوره فجر: آيه 21.
[8] .  وآن‌گاه كه درياها از جا بركنده گردند. سوره انفطار: آيه 3.
[9] .  پس آنگاه كه در صور يك بار دميده شود. وزمين وكوه‌ها از جاى خود برداشته شوندو هر دوى آن‌ها با يك تكان، ريزريز گردند. سوره حاقه: آيات 13 ـ 14.
[10] .  روزى كه زمين وكوه‌ها به لرزه درآيند وكوه‌ها به سان ريگ روان گردند. سوره مزمل :آيه 14.
[11] .  واز تو درباره كوه‌ها مى‌پرسند، بگو: «پروردگارم آن‌ها را در قيامت ريزريز خواهد ساخت. پس آن‌ها را پهن وهموار خواهد كرد. نه در آن كژى مى‌بينى و نه ناهموارى».سوره طه: آيات 105 ـ 107.
[12] .  و در صور دميده مى‌شود، پس هر كه در آسمان‌ها و هر كه در زمين است بيهوش درمى‌افتد. سوره زمر: آيه 68.
[13] .  وآن‌گه كه وحوش را همى گرد آرند. سوره تكوير: آيه 5.
[14] .  سپس بار ديگر در آن دميده مى‌شود وبناگاه آنان بر پاى ايستاده مى‌نگرند. سوره زمر :آيه 68.

نوشتن دیدگاه