41 «مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللهِ أَوْلِياءَ كَمَثَلِ الْعَنْكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتاً وَ إِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنْكَبُوتِ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ»
 
ترجمه :
41. مَثَلِ كسانى كه گرفتند غير از خدا اوليا، مَثَلِ عنكبوت است كه خانه براى خود مى گيرد و محققاً سست ترين خانه ها خانه عنكبوت است، اگر بودند مى دانستند[1] .
   
تفسير :
[تشبيه تكيه‌گاه ستمكاران به خانه عنكبوت]
(مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللهِ أَوْلِياءَ) مفسرين گفتند مراد مشركين هستند كه اصنام و الهه خود را اولياى خود گرفتند، لكن اگر مراد اين بود مناسب بود بفرمايد «مِنْ دُون اللهِ آلِهَةً» و تعبير به اوليا اعم است شامل الهه و رؤسا و ارباب ضلال مى‌شود كه اين‌ها را تصور مى‌كنند كه به آن‌ها كمك مى‌دهند، مثل اتباع نمرود و شدّاد و فرعون و خلفاى جور و مثل معاويه و يزيد و بنى اميه و بنى المروان و بنى العباس و سلاطين جور و اشباه اين‌ها و منصوبين از قِبَلِ آن‌ها كه مردم براى استفاده از ناحيه آن‌ها دست از دين برمى‌دارند؛ بدانند كه متابعت آن‌ها [تكيه بر] يك تار عنكبوت بيش نيست: (كَمَثَلِ الْعَنْكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتاً) زحمت بسيار دارد براى عنكبوت تنيدن اين كار به اميد اينكه در او سكونت كند، لكن غافل از اينكه به بادى از هم پاره مى‌شود، (وَ إِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنْكَبُوتِ)[2]  مثل اشخاصى كه براى دو سال و كسرى رياست ابى‌بكر چه  فسادى در عالم راه انداختند كه تا كنون دودش در چشم مسلمين مى‌رود يا براى يزيد با پسر پيغمبر چه كردند كه داغش از دل شيعه بيرون نمى‌رود.
(لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ) «لو» براى امتناع است، هرگز نمى‌دانند و متعلق به (اتَّخَذُوا) است نه به (أَوْهَنَ الْبُيُوتِ)، زيرا وهن بيت عنكبوت را همه مى‌دانند، ولكن اتّخاذ اوليا من دون الله را نمى‌دانند كه مثل بيت عنكبوت است.

_______________________________________________________

[1] .  ترجمه ديگر: داستان كسانى كه غير از خدا دوستانى اختيار كرده‌اند، همچون داستان عنكبوت است كه با آب دهانِ خود خانه‌اى براى خويش ساخته، ودر حقيقت اگرمى‌دانستند سست‌ترين خانه همان خانه عنكبوت است.
[2] .  بيت العنكبوت : خانه عنكبوت، اين واژه يك بار در قرآن به كار رفته است كه در همين آيه فوق مى‌باشد. خانه عنكبوت از ماده لزج ضعيفى كه از حيوان خارج مى‌شود ودر هوا پراكنده مى‌شود تشكيل مى‌گردد. اين خانه به علت ضعيف بودنش قادر به دفع سرما وگرماوآتش وباد ونور آفتاب نيست واين خانه كم سودمندترين خانه‌هاست. خداوند نيز در اين آيه يك تصوير هنرى ارائه نموده است كه شامل كسانى كه سرورانى را به پرستش گرفتند همانند كسانى است كه به جاى رفتن در يك خانه محكم از چوب وسنگ و... خانه‌اى مثل خانه عنكبوت را براى خود پناه مى‌گيرند ومعلوم است كه اين خانه، سخت سست بنيان است. در زبان عربى وبه تبع آن در زبان فارسى نيز در سستى وضعف به خانه عنكبوت مثل مى‌زنند چنان كه مى‌گويند «اوهن من بيت العنكبوت» شعرى زيبا منسوب به اميرالمؤمنين  (علیه السلام) نيز مى‌باشد كه فرموده‌اند :
إنّما الدُنيا فَناءٌ لَيسَ للدُنيا ثُبُوت                      إنّما الدُنيا كَبيتٍ نَسَجَتهُ الْعَنكَبوت
 وَ لَقَدْ يَكفِيکَ مِنها أيُّها الطَالِبُ قُوت                  ولَعَمري عَن قَليلٍ كلُّ مَنْ فِيها يَمُوت
دنيا فانى است ودوامى ندارد، وآن مانند خانه‌اى است كه عنكبوت آن را تنيده است ولقمه نانى براى تو كه خواهان آن هستى كافى است، وبه جانم سوگند هرآنكه در آن است خواهد مرد. مولوى هم در بيتى گفته: چند دعوى دوام وباد وبروتاى تو را خانه چو بيت العنكبوتر. ك: دانشنامه قرآن، مدخل «بيت العنكبوت».

نوشتن دیدگاه