20 «قُلْ سِيرُوا فِى الاَْرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللهُ يُنْشِئُ النَّشْأَةَ الاْخِرَةَ إِنَّ اللهَ عَلى كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ»
 
ترجمه :
20. بفرما به اين منكرين معاد: سير كنيد و گردش نماييد در زمين پس نظر كنيد چگونه خداوند بدء خلقت نمود، پس از اين خداوند انشاء مى فرمايد نشئه آخرت را. به درستى كه خداوند بر هر چيزى قدرت دارد[1] .
 
تفسير :
[اثبات معاد از طريق تفكر در آفرينش نخستين]
(قُلْ سِيرُوا فِى الاَْرْضِ) سِيْرِ فكرى و علمى و اعتبارى. (فَانْظُرُوا) به نظر تأملى و تدبرى و فكرى و قلبى (كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ) در موقعى كه نه ماده‌اى بود نه صورتى، معدوم صِرف[2]  و نيستى محض كه: «كان الله و لم يكن معه شيء»[3]  از عرش تا فرش، نه مَلَك بود و نه انس و نه جن، نه جماد بود و نه نبات، نه جوهر بود و نه عَرَض، نه آب بود و نه خاك، نه بهشت بود و نه جهنم، نه روح بود و نه بدن. چگونه خداوند تمام اين مخلوقات را از نيستى به هستى آورد؟ چنين قادر متعالى مى‌تواند با حفظ ماده تغيير صورت دهد، از آتش جن خلق كند [و] از خاك انسان ايجاد كند: (وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الاِْنْسانَ مِنْ صَلْصالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ * وَ الْجَانَّ خَلَقْناهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نارِ السَّمُومِ)[4]  قدرت دارد انسان را به صورت حيوان در آورد :  
(كُونُوا قِرَدَةً خاسِئِينَ)[5]  [چنين خالقى] البته قدرت دارد از خاك پوسيده و استخوان ريز شده انسان خلق كند: (قالَ مَنْ يُحْىِ الْعِظامَ وَ هِىَ رَمِيمٌ * قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِى أَنْشَأَها أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ هُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَلِيمٌ)[6]  و قضاياى حضرت ابراهيم و چهار  مرغ؛ و عُزَير و اهل قريه؛ و امثال اين‌ها بسيار است كه قبلاً تذكر داده‌ايم و قضاياى دوره رجعت، بلكه احتياج به اين شواهد ووقايع نداريم. ذات وجودى كه حدى ندارد و قدرت، عين ذات اوست و عجز در ساحت قدس او روا نيست.
(ثُمَّ اللهُ يُنْشِئُ النَّشْأَةَ الاْخِرَةَ) در قيامت كه خلق اولين و آخرين جمع مى‌شوند [و] يوم الجمع، يوم القيامة، يوم الحشر و يوم التغابن[7]  ]است[. (إِنَّ  اللهَ عَلى كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ).

__________________________________________________________

[1] .  ترجمه ديگر: بگو: در زمين بگرديد و بنگريد چگونه آفرينش را آغاز كرده است. سپس باز خداست كه نشأه آخرت را پديد مى‌آورد. خداست كه بر هر چيزى تواناست.
[2] .  صرف: محض.
[3] .  تنها خدا بود وچيزى با او نبود. الفصول المهمة «حر عاملى»: ج1، ص154 وتفسيرالآصفى: 2، ص746.
[4] .  ودر حقيقت انسان را از گِلى خشك، از گلى سياه وبدبو آفريديم. وپيش از آن، جن را ازآتشى سوزان وبى‌دود خلق كرديم. سوره حجر: آيات 26 ـ 27.
[5] .  بوزينگانى باشيد رانده شده. سوره بقره: آيه 65 و اعراف: آيه 166.
[6] .  گفت: چه كسى اين استخوان‌ها را كه چنين پوسيده است، زندگى مى‌بخشد؟ بگو: «همانكسى كه نخستين بار آن را پديد آورد واوست كه به هر گونه آفرينشى داناست». سوره يس :آيات 78 ـ 79.
[7] .  تَغابُن: تغابن مصدر باب تفاعل است به معنى مغبون كردن يكديگر. اما مغبون كردنهمديگر در قيامت چگونه است؟ شايد بتوان گفت تغابن ميان گمراه‌كنندگان وگمراهشدگان باشد به اين نحو كه گمراه‌كنندگان، پيروانشان را فريب مى‌دهند وبه اخذ دنيا وترك آخرت وادارشان مى‌كنند وگمراه‌شدگان نيز آن‌ها را در گناهانشان يارى مى‌كنند، پس هر گروه ، ديگرى را مغبون مى‌كند. امام صادق (علیه السلام) فرمودند:... قيامت يوم التغابن است،اهل بهشت اهل آتش را مغبون كنند. ر. ك: قاموس قرآن: ج5، ص87.

نوشتن دیدگاه