8 «وَ وَصَّيْنَا االاِْنْسانَ بِوالِدَيْهِ حُسْناً وَ إِنْ جاهَداکَ لِتُشْرِکَ بِى ما لَيْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما إِلَىَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»
 
ترجمه :
8. و سفارش كرديم ما انسان را به والدين، پدر و مادر خود، نيكى را و اگر مجاهده كردند با تو كه شرك بياورى به من كه خداى تو هستم، چيزى را كه نيست براى تو علم به آن ، پس اطاعت مكن آن ها را. به سوى من است بازگشت شما، پس خبر مى كنم و آگاه مى كنم شما را به آنچه كه بوديد [و] عمل مى‌كرديد[1] .
 
تفسير :
[احترام به والدين وحدود اطاعت از آنان]
يكى از واجبات شرعى اطاعت والدين است مثل اطاعت زوجه زوج را و اطاعت عبيد[2]  و اِماء[3] ، مَواليانِ[4]  خود را، لكن مادامى كه مخالفت اوامر و نواهى شرع نباشد، مثل اينكه بگويد نماز واجب را نكن يا امر به ترك ساير واجبات، مثل: صوم، زكات، خمس، حج يا امر به فعل معاصى، مثل: ساز، آواز، شرب [خمر] و غير اين‌ها، نبايد اطاعت كرد چه رسد به امر به كفر و شرك و ضلالت. و پدر و مادر واجب النفقه هستند در صورتى كه خود نداشته باشند، لذا مى‌فرمايد: (وَ وَصَّيْنَا االاِْنْسانَ) وصيت الهى دستورات و فرامين اوست.
(بِوالِدَيْهِ حُسْناً) عاق والدين از معاصى بسيار بزرگ است. مبادا اسباب رنجش خاطر آن‌ها را فراهم كنى و احسان به آن‌ها؛ اطاعت آن‌ها؛ دعا در حق آن‌ها حيّاً و ميّتاً؛ انفاق بر آن‌ها؛ احترام آن‌ها؛ كوچكى نسبت به آن‌ها؛ هدايت آن‌ها؛ ارشاد آن‌ها و ساير نيكى‌ها [را نبايد در حق آن‌ها ترك كرد] حتى اگر كافر و مشرك باشند [و] بايد با آن‌ها به ملايمت رفتار كرد، چنانچه مى‌فرمايد : (وَ إِنْ جاهَداکَ عَلى أَنْ تُشْرِکَ بِى ما لَيْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِى الدُّنْيا مَعْرُوفاً)[5] .
 
[قضيه متوكل عباسى وفرزندش]
(وَ إِنْ جاهَداکَ لِتُشْرِکَ بِى ما لَيْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما) حتى دارد متوكل عباسى ملعون يك شب دستور داد به مطرب‌ها و مقلّدهاى[6]  خود تقليد[7] فاطمه[سلام الله عليها] را در آوردند. بر پسرش بسيار ناگوار شد. نوشت بر حضرت هادى  (علیه السلام) به نام گمنامى كه اگر فرزندى ببيند پدرش تقليد صدّيقه طاهره را در آورده تكليف اين پسر با اين پدر چيست ؟ فرمود: چون مرتد شده بايد او را كشت، لكن عمر خودش كوتاه مى‌شود. گفت: ولو عمرم كوتاه شود [اين كار را خواهم كرد لذا] چهل غلام زنگى را برداشت و شبانه متوكل را به قتل رسانيدند[8] .
 (إِلَىَّ مَرْجِعُكُمْ) يوم القيامة پس از بعث[9]  (فَأُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ) هر كس گرفتار عمل خود مى‌شود.
تنبيه :
از براى اُبُوَّت[10]  سه درجه است :
«أبٌ يولدک و أبٌ يزوّجک و أبٌ يعلّمک»[11] ، كه علما باشند.
و در اخبار بسيار از پيغمبر و اميرالمؤمنين و صدّيقه طاهره و واحد واحد[12]
ائمّه تا حضرت عسكرى اخبار متجاوز از بيست حديث داريم كه پيغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و اميرالمؤمنين دو پدر اين امت هستند و اطاعت آن‌ها واجب[13] .

______________________________________________________________

[1] .  ترجمه ديگر: وبه انسان سفارش كرديم كه به پدر ومادر خود نيكى كند، ولى اگر آن‌ها با تو در كوشند تا چيزى را كه بدان علم ندارى با من شريك گردانى ، از ايشان اطاعت مكن .سرانجامتان به سوى من است ، وشما را از حقيقت آنچه انجام مى‌داديد با خبر خواهم كرد.
[2] .  عبيد (جمع عَبْد): بنده.
[3] .  اِماء (جمع أمَة): كنيز.
[4] .  مواليان (جمع مولى): مالك.
[5] .  واگر تو را وادارند تا درباره چيزى كه تو را بدان دانشى نيست به من شرك ورزى ، ازآنان فرمان مبر، ولى در دنيا به خوبى با آنان معاشرت كن. سوره لقمان: آيه 15.
[6] .  مقلّد: دلقك.
[7] .  تقليد: شكلك.
[8] .  ر. ك: امالى طوسى: ص328، ضمن ح102؛ مناقب آل ابى طالب: ج4، ص72 و بحارالأنوار: ج45، ص397، ضمن ح4.
[9] .  به تعبير ديگر: پس از برانگيخته شدن.
[10] .  اُبُوَّت: پدرى.
[11] .  پدرى كه تو را مى‌زايد وپدرى كه همسرت مى‌دهد وپدرى كه آموزشت مى‌دهد، تفسيرابن عربى: ج1، ص125 و تفسير الآلوسى: ج15، ص382.
[12] .  واحد واحد: يك يك .
[13] .  «أَنَا وَعَليٌّ أَبَوا هذِهِ الاُمَّةِ». ر. ك: الغارات: ج2، ص717؛ علل الشرايع: ج1، ص154، ح2؛الفصول المهمة «ابن صباغ»: ج2، ص1179؛ بحار الأنوار: ج16، ص95، ضمن ح29 وينابيع المودة: ج1، ص370.

نوشتن دیدگاه