55 «وَعَدَ اللهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِى الاَْرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِى ارْتَضى لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِى شَيْئاً وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ»
 
ترجمه :
55. وعده فرموده خداوند متعال كسانى را كه ايمان آورند و اعمال صالحه به جا آورند، هرآينه آن‌ها را جانشين مى‌كنيم در زمين، چنانچه جانشين كرديم پيش از آن‌ها و تمكن مى‌دهيم آن‌ها را دين آن‌ها را. آن دينى كه مرضىّ آن‌ها باشد و موجب رضاى حق باشد. و هرآينه مبدل مى‌كنيم از بعد خوف ايشان امنيت كه بتوانند مرا عبادت كنند و به من شرك نياورند چيزى را و كسى كه كافر شود بعد از اين پس آن‌ها خود آن‌ها فاسق هستند.
 
توضيح :
[دو نحوه تفسير آيه از سوى مفسرين عامه]
اين آيه شريفه را مفسرين عامه دو نحوه تفسير كردند: يكى آنكه بعد از مهاجرت حضرت رسول  (صلی الله علیه و آله و سّلم)، اسلام رو به تعالى و ترقى پيدا كرد تا آنكه در زمان خلفا ممالك عرب و عجم در تحت رياست اسلام افتاد، ديگر آنكه مراد قيامت باشد كه نجات و سعادت و بهشت اختصاص به مسلمين داشته باشد و اين دو تفسير خلاف ظاهر، بلكه خلاف صريح آيه است، چنانچه در ذيل تفسير بيان مى‌شود و اخبار[1]  بسيارى از ائمه اطهار داريم كه اين آيه راجع به ظهور حضرت بقية الله و رجعت ائمه اطهار است، چنانچه در تفسير بيان مى‌شود.
 
تفسير :
[وعده خداوند به مؤمنين نيكوكار]
(وَعَدَ اللهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ) اولاً، وعده الهى تخلف پذير نيست، زيرا خلف وعده قبيح است و مُحال است از خدا صادر شود و ثانياً، خطاب (مِنْكُمْ) به مسلمين است و معلوم است كه اين‌ها دو دسته هستند زيرا مى‌فرمايد: (الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ) كسانى كه از شما مسلمين «ايمان» داشته باشند كه مؤمن با مسلم غير مؤمن فرق دارند و مسلماً مصداق اتمّ مؤمن ائمه اطهار: هستند كه معصومين باشند و اين وعده خاص به آن‌هاست (وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ) «صالحات» جمع محلّا به الف و لام افاده عموم مى‌كند، يعنى جميع صالحات و كسى غير از معصومين خالى از اعمال فاسده نيست «وَلَو بَلَغَ مَا بَلَغَ»[2] .
(لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِى الاَْرْضِ) «استخلاف» در ارض، سلطنت و رياست بر تمام كره زمين است و هيچ كدام از ائمّه  : چنين سلطنتى پيدا نكردند، فقط اميرالمؤمنين  (علیه السّلام) پنج سال سلطنت داشت آن هم نه بر تمام كُره، آن هم گرفتار عايشه و طلحه و زبير و معاويه و خوارج بود و تا آنكه در محراب، او را كشتند.
(كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ) مثل نوح بعد از طوفان و داوود و سليمان كه مى‌فرمايد: (وَ حُشِرَ لِسُلَيْمانَ جُنُودُهُ مِنَ الْجِنِّ وَ الاِْنْسِ وَ الطَّيْرِ)[3] .

(وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِى ارْتَضى لَهُمْ) دين حق كه مرضى خداوند باشد (وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً). ائمّه در دوره زمان خود متمكّن نبودند هر كدام گرفتار، اميرالمؤمنين  (علیه السّلام) گرفتار مشايخ ثلاث، حضرت حسن گرفتار معاويه، ابى عبدالله گرفتار يزيد، حضرت باقر (علیه السّلام) و حضرت سجاد (علیه السّلام) گرفتار بنى مروان، بقيه گرفتار بنى عباس.
تبديل اين خوف به امن، منحصر به دوره ظهور و رجعت است كه ديگر يك كافر و مشرك و ظالم و مخالف و معاند و ناصب روى زمين باقى نماند و مؤمنين با كمال امن (يَعْبُدُونَنِى) خدا را عبادت كنند (لا يُشْرِكُونَ بِى شَيْئاً) دستگاه شرك برچيده مى‌شود.
(وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ) بعد از اين بيان اگر كسى منكر شد و كافر به ظهور و رجعت ائمّه  (علیهم السّلام) شد، پس فاسق مى‌شود، فسق در كفر اعظم افراد كفر است، فسق بدتر از كفر به كلى منحرف مى‌شود و تجاوز مى‌كند. ديگر احتياج به نقل اخبار نداريم از همين آيه استفاده مى‌شود و نقل اخبار از طول اين تفسير خارج است، رجوع به برهان كنيد[4] .

________________________________________________________________________________

[1] .  ر. ك: تفسير البرهان: ج5، ص412 ـ 421.
[2] .  گرچه به غايت پرهيزگار باشد.
[3] .  و براى سليمان سپاهيانش از جنس و انس و پرندگان جمع آورى شدند. سوره نمل :آيه 17.
[4] .  ر. ك: تفسير البرهان: ج6، ص412ـ421.

نوشتن دیدگاه