ƒ45 «وَ اللهُ خَلَقَ كُلَّ دَابَّةٍ مِنْ ماءٍ فَمِنْهُمْ مَنْ يَمْشِى عَلى بَطْنِهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَمْشِى عَلى رِجْلَيْنِ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَمْشِى عَلى أَرْبَعٍ يَخْلُقُ اللهُ ما يَشاءُ إِنَّ اللهَ عَلى كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ»
 
ترجمه :
45. و خداوند خلق فرمود هر دابّه [=جنبنده] را از آب، پس بعض آن‌ها راه مى‌رود بر شكمش و بعض آن‌ها مشى مى‌كند به دو پا و بعض آن‌ها به چهار پا. خلق مى‌فرمايد خدا آنچه مشيّتش تعلق بگيرد. محققاً خداوند بر هر چيزى قادر است.
 
تفسير :
اشكال :
بعضى حيوانات هستند كه بيش از چهارپا راه مى‌روند، مثل مورچه، هزارپا و عنكبوت و امثال اين‌ها و آن‌ها را ذكر نفرمود.
جواب :
كلمه (فَمِنْهُم)، «من» تبعيضى است، يعنى بعض آن‌ها و لازم نيست تمام اقسام را ذكر فرمايد اولاً و ثانياً، ذكر اربع شامل آن‌ها هم مى‌شود، زيرا آن‌ها هم چهارپا دارند و زياده، لذا از حضرت صادق (علیه السّلام) است:
«وَمِنهُم مَنْ يَمشِي عَلى أكثرَ مِنْ ذلکَ»[1] .
 
[خدا هر جنبنده‌اى را از آب آفريد]
(وَ اللهُ خَلَقَ كُلَّ دَابَّةٍ) مراد انسان و انواع حيوانات است. جن و ملك خارج هستند، چون فرمود: (مِنْ ماءٍ) كه نطفه باشد و به همين اشاره دارد آيه شريفه (وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَىْءٍ حَىٍّ)[2] ، زيرا ملائكه از نور خلق شده‌اند و جن از آتش و حكما گفتند: اول چيزى را كه خلق فرمود «ماء» بود كه عرش اعظم هم بر ماء قرار گرفته (وَ كانَ عَرْشُهُ عَلَى الْماءِ)[3] ، لكن مراد از اين جمله (وَ اللهُ خَلَقَ كُلَّ دَابَّةٍ مِنْ ماءٍ) مراد نطفه است كه ماء نر در رحم ماده قرار مى‌گيرد، حتى در طيور كه تخم قرار مى‌گيرد و در بسيارى از هوامّ مثل مورچه و مراد از دابّه حيوان و انسان است كه روى زمين مشى مى‌كنند، شامل جن و مَلَك نمى‌شود، زيرا مشى آن‌ها نزول و هبوط است، حتى در قلب هم دخول و خروج دارند به وسوسه و الهام.
 
[در نحوه راه رفتن جانداران]
(فَمِنْهُمْ مَنْ يَمْشِى عَلى بَطْنِهِ) تعبير به «من» براى اين است كه انسان هم داخل در دابّه هست، لذا جمع مذكر آورد (فمِنْهُمْ) فرمود، مشى بر بطن براى اين است كه دست و پا ندارد بايد خود را روى زمين بكشد يا در آب حركت كند، مثل ماهى.
(وَ مِنْهُمْ مَنْ يَمْشِى عَلى رِجْلَيْنِ) مثل انسان و طيور انسان دو دست دارد و ايستاده در حال قيام مشى مى‌كند و طيور به ازاى دست دو بال دارند كه پرواز مى‌كنند.
(وَ مِنْهُمْ مَنْ يَمْشِى عَلى أَرْبَعٍ) مثل اسب، قاطر، الاغ، گوسفند، شتر، گاو، حيوانات صحرايى مثل آهو و درندگان مثل ببر، گربه و پلنگ و موش و امثال اين‌ها و اما حيواناتى كه بيش از چهار پايان هستند بعضى گفتند دقت كرديم مشى آن‌ها بر چهارپاست[4]  و بعضى گفتند مدخول در چهار پايان هستند[5]  غاية‌الامر زائد بر چهارپا دارند، لكن از آيه شريفه انحصار به اين سه طايفه استفاده نمى‌شود، مانعى ندارد اقسام ديگرى هم باشد، چنانچه مى‌فرمايد : (يَخْلُقُ اللهُ ما يَشاءُ) هر نحو كه مشيت او تعلق بگيرد، قدرت دارد (إِنَّ اللهَ عَلى كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ) قدرتش محدود نيست، غير متناهى است، عين ذات است.

____________________________________________________________________________________

[1] .  و برخى از آن‌ها با پاهاى بيشترى راه مى‌روند و مى‌جنبند. تفسير قمى: ج2، ص83 وتفسير البرهان : ج5، ص408.
[2] .  و قرار داديم از آب، هر چيزى را زنده. سوره انبياء : آيه 30.
[3] .  و عرش او بر آب بود. سوره هود : آيه 7.
[4] .  تفسير التبيان: ج7، ص448؛ تفسير مجمع البيان: ج7، ص260 و تفسير الثعلبى: ج7،ص113.
[5] .  همان.

نوشتن دیدگاه