ƒ41 «أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللهَ يُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِى السَّمواتِ وَ الاَْرْضِ وَ الطَّيْرُ صَافّاتٍ كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبِيحَهُ وَ اللهُ عَلِيمٌ بِما يَفْعَلُونَ»
 
ترجمه :
[همه موجودات در آسمان‌ها و زمين براى خدا تسبيح مى‌گويند]
41. آيا نمى‌بينى اينكه خداوند تبارك و تعالى را تسبيح مى‌كنند از براى او هر كس كه در آسمان‌ها و زمين است و پرنده‌ها كه بال‌هاى خود را به هم مى‌زنند؟ تماماً به تحقيق مى‌داند صلات او و تسبيح او و خداوند داناست به آنچه عمل مى‌كنند و به جا مى‌آورند.
 
تفسير :
[در بيان نحوه تسبيح]
(أَ لَمْ تَرَ) خطاب به پيغمبر است، ولى مفسرين گفتند مراد تمام مكلفين هستند[1] ، لكن ظاهر اين است كه مراد خصوص پيغمبر است كه زبان حيوانات و نباتات و جمادات را مى‌داند، ولى ساير مكلفين نمى‌دانند، چنانچه مى‌فرمايد : (وَ إِنْ مِنْ شَىْءٍ إِلّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ)[2] ، و استفهام (ألَمْ  تَرَ) استفهام تقريرى است يعنى البته مى‌بينى و مراد از رؤيت اين است كه دانا و با خبر هستى كه كلام آن‌ها را مى‌شنوى و عبادات آن‌ها را مشاهده مى‌كنى.
(أَنَّ اللهَ يُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِى السَّمواتِ وَ الاَْرْضِ) از ذوى العقول، انس و جن و مَلَك و غير ذوى العقول از شمس و قمر و كواكب و حيوانات و نباتات و جمادات؛
جمله ذرات زمين و آسمان         با تو مى‌گويند روزان و شبان
ما سميع و بصير و باهشيم         با شما نامحرمان ما خامشيم
(وَ الطَّيْرُ صَافّاتٍ) عطف به (مَنْ) است فاعل (يُسَبِّحُ)، كه طيور هم تسبيح دارند هر كدام به زبان خود.
هر كس به زبانى صفت حمد تو گويد، بلبل به غزل خوانى و قمرى به ترانه.
(كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبِيحَهُ) بعضى گفتند فاعل (عَلِمَ)، (اللهُ) است[3]  يعنى خدا مى‌داند تسبيح و صلات آن‌ها را، لكن اين خلاف ظاهر آيه است، چون (كُلٌّ) مبتدأ است و (قَدْ عَلِمَ) خبر و مرجع ضمير (كُلٌّ) است، يعنى «كُلّ واحِدٍ مِمَّنْ فِى السماواتِ و الأَرضِ وَالطَيرِ» مى‌دانند تسبيح و صلات خود را و اين اشاره به اين است كه صلات و تسبيح آن‌ها تشريعى است از روى شعور و ادراك و اختيار است نه تكوينى كه بعضى قائل شدند[4]  و مراد از صلات هم عبادات آن‌هاست، مثل (الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبانٍ * وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ يَسْجُدانِ)[5] ، (وَ اللهُ عَلِيمٌ بِما يَفْعَلُونَ).

__________________________________________________________________________________

[1] .  تفسير مجمع البيان: ج7، ص259 و تفسير التبيان: ج7، ص445.
[2] .  و هيچ چيز نيست مگر آنكه در حال ستايش، تسبيح او مى‌گويد ولى شما تسبيح آن‌ها رادر نمى‌يابيد. سوره اسراء : آيه 44.
[3] .  تفسير مجمع البيان : ج7، ص259 و تفسير التبيان : ج7، ص445.
[4] .  تفسير مجمع البيان: ج7، ص259 و الكشاف: ج3، ص70.
[5] .  و خورشيد و ماه به حساب معين، خردلى و دقيقه‌اى تخلف ندارند و نباتات و درخت سجده مى‌كنند. سوره الرحمن : آيات 5 ـ 6.

نوشتن دیدگاه