66 «وَ يَقُولُ الاِْنْسانُ أَ ءِذا ما مِتُّ لَسَوْفَ أُخْرَجُ حَيًّا»
 
ترجمه  :
66. و مى‌گويد انسان: آيا زمانى كه من مُردم هرآينه زود باشد كه خارج مى‌شوم زنده[1] ؟!
 
تفسير :
[معاد را همه قبول دارند مگر فرد مادى و طبيعى]
اين كلام انكار معاد است و رد انبيا كه خبر از معاد مى‌دهند. در واقع انكار و تكذيب است به صورت استفهام.
(وَ يَقُولُ الاِْنْسانُ) مراد، انسان كافر است و الّا انسان مومن معتقد به معاد هست بلكه تمام مليين عالم، مومن و كافر معتقد به معاد هستند، فقط طبيعى لامذهب منكر معاد است. و تعبير به انسان اشاره به اين است كه انسان صاحب عقل و شعور چرا منكر معاد مى‌شود با اينكه ادله عقليه بر ثبوت معاد هست و هر كس قائل به مبدأ شد قائل به معاد هست و انكار معاد انكار به مبدأ است و مبدأ از ضروريات اوليه عقل است احتياج به دليل ندارد: (أَ فِى اللهِ شَکٌّ فاطِرِ السَّمواتِ وَ الاَْرْضِ)[2] ، در دعاى عرفه سيد الشّهداء (علیه السلام) :
«ألِغَيْرِکَ مِنَ الظُهُورِ ما لَيْسَ لَکَ ؟ عَمِيَتْ عَيْنٌ لا تَراکَ»[3] .
  (أَ ءِذا ما مِتُّ) در بسيارى از آيات اين اشكال را از كفار منكر معاد نقل فرمود، مثل (إِذا مُزِّقْتُمْ كُلَّ مُمَزَّقٍ)[4]  و مثل (مَنْ يُحْىِ الْعِظامَ وَ هِىَ رَمِيمٌ)[5]   و غير اين‌ها، كه انسان بعد از آنكه پوسيده شد و خاك شد و درهم كوبيده شد نمى‌توان ديگر زنده شود. (لَسَوْفَ أُخْرَجُ حَيًّا) كه انبيا و مومنين مى‌گويند زنده مى‌شويم و از قبور بيرون مى‌آييم.
 
تنبيه :
قائلين به معاد چهار طايفه هستند: بعضى گفتند فقط روحانى است كه روح مومن التذاذ دارد به لذايذ روحى. بعضى گفتند فقط جسمانى است، چون روح مجرد را منكر هستند و روح را همان بخار مى‌دانند و آن هم تمام شد. بعضى گفتند روح تعلق مى‌گيرد به قالب مثالى شبيه اين بدن كه به عالم مثال تعبير مى‌كنند صورت بدون مادّه، و تعبير به مُثُلِ افلاطونيه مى‌كنند، ولكن مذهب حق مطابق نصوص قرآنى و ضرورت مذهب و اخبار آل اطهار هم معاد روحى داريم هم جسمى؛ يعنى همين بدن زنده مى‌شود و روح به او تعلق مى‌گيرد و هر دو قسم لذايذ و آلام را دارد.

__________________________________________________________________________________

[1] .  ترجمه ديگر: و انسان مى‌گويد: آيا وقتى بميرم، راستى زنده از قبر بيرون آورده مى‌شوم؟!
[2] .  آيا در خداوند متعال هم شك است كه موجد آسمان‌ها و زمين است. سوره ابراهيم: آيه 10.
[3] .  آيا ظهورى براى غير تو هست كه براى تو نباشد؟! كور باد چشمى كه تو را نبيند! شرح الأسماء الحسنى: ج2، ص13 و ج1، ص51 پاورقى؛ زبدة الأصول: ج1، ص55 و شرح اصول كافى: ج3، ص87.
[4] .  موقعى كه اعضاى بدن شما از هم پاشيده شد به تمام پاشيدگى. سوره سبأ: آيه 7.
[5] .  گفت: چه كسى اين استخوان‌ها را كه چنين پوسيده است زندگى مى‌بخشد؟ سوره يس :آيه 78.

نوشتن دیدگاه