ƒ43 «يا أَبَتِ إِنِّى قَدْ جاءَنِى مِنَ الْعِلْمِ ما لَمْ يَأْتِکَ فَاتَّبِعْنِى أَهْدِکَ صِراطاً سَوِيًّا»
 
ترجمه  :
43. اى پدر من! به تحقيق آمده است مرا از علم آنچه نيامده تو را پس متابعت كن مرا هدايت مى‌كنم تو را راه مستوى، كه هيچ‌گونه انحراف و اعوجاجى در او نباشد.

تفسير :
[اقسام يقين و احتمال و علم]
(يا أَبَتِ) به جاى «يا أبى» است تا به جاى «يا» است از براى تأكيد (قَدْ جاءَنِى مِنَ الْعِلْمِ) انسان نسبت به هر شيئى تارةً يقين به وجود او دارد، و تارةً يقين به عدم او، و تارةً احتمال وجود و عدم، هر دو را مى‌دهد و يقين هم اگر مطابق با واقع باشد او را علم مى‌نامند و اگر بر خلاف واقع باشد جهل مركب مى‌گويند. و احتمال هم سه قسم است: اگر احتمال وجود بيشتر است ظن مى‌گويند و اگر احتمال عدم زيادتر است وهم مى شمارند و اگر هر دو مساوى است شك مى‌نامند. و اگر از جهات باطنيه مثل الهام و وحى به دست بيايد علم موهوبى مى‌گويند و علوم انبيا از اين قسمت است و چون از اين جهت است احتمال خطا و اشتباه در او نمى‌رود، ولى اگر از ادلّه استفاده شده باشد ممكن است در يكى از مقدماتش خطا رفته باشد. و علم ابراهيم از قسمت اول است هيچ‌گونه خطايى در او نيست.
(ما لَمْ يَأْتِکَ) معلوم است آزر كه بت را مى‌پرستيد اولاً، يقين ندارد كه مى‌فرمايد: (ما لَهُمْ بِذلِکَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلّا يَظُنُّونَ)[1] .
 و ثانياً، بر فرض يقين داشته باشد جهل مركب است نه علم (فَاتَّبِعْنِى) اطاعت انبيا و اوصياى معصومين به حكم عقل و شرع واجب است، چون احتمال خطا در او نمى‌رود (أَهْدِکَ) هدايت راهنمايى است (صِراطاً سَوِيًّا) راه راست كه از ابتداى خط تا انتهاى او جزئى انحراف ندارد، از قدم اول انسان را به مقصد مى‌رساند، كه صراط مستقيم است و به علاوه از رساندن به مقصد اقصر طرق است.

____________________________________________________________________________

[1] .  نيست از براى آن‌ها به اين دعوى، علمى، نيستند آن‌ها مگر آنكه گمان مى‌كنند. سوره جاثيه: آيه 24.

نوشتن دیدگاه