44 «بَلْ مَتَّعْنا هوُلاءِ وَ آباءَهُمْ حَتّى طالَ عَلَيْهِمُ الْعُمُرُ أَ فَلا يَرَوْنَ أَنّا نَأْتِى الاَْرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها أَ فَهُمُ الْغالِبُونَ»

ترجمه  :
44. بلكه ما اين كفار را متمتّع و بهره‌مند كرديم به نِعَمِ دنيويّه آن‌ها را و آباى آن‌ها را تا اينكه طول كشيد بر آن‌ها عمر، عمر طولانى پيدا كردند. آيا پس از اين نمى‌بينند كه ما محققاً قدرت و اراده ما متوجّه زمين مى‌شود و كم مى‌كنيم از اطراف زمين، آيا پس از اين آن‌ها بر ما غالب مى‌شوند؟
 
تفسير :
[در بيان كم بودن اهل حق وبسيارى مشركان واهل ضلال]
و نظير اين آيه در سوره مباركه رعد فرمود: (أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنّا نَأْتِى الاَْرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها...) (1)  الآية، گذشت تفسير و شرحش و اخبار وارده در ذيل آن (2) .
(بَلْ مَتَّعْنا هوُلاءِ)، از زمان آدم ابو البشر تا امروز مشاهده كنيد چه اندازه از كفار و مشركين بودند و ارباب ضلال كه اهل حق در ميانه آن‌ها بسيار كم بودند (وَ آباءَهُمْ) نسلاً بعد نسل و جيلاً بعد جيل با چه ثروت‌ها و دولت‌ها و چه عمارت‌ها و رياست‌ها كه در حق عاد و غير آن‌ها مى‌فرمايد: (أَ لَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّکَ بِعاد *ٍ إِرَمَ ذاتِ الْعِمادِ * الَّتِى لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُها فِى الْبِلادِ* وَ ثَمُودَ الَّذِينَ جابُوا الصَّخْرَ بِالْوادِ * وَ فِرْعَوْنَ ذِى الاَْوْتادِ * الَّذِينَ طَغَوْا فِى الْبِلادِ * فَأَكْثَرُوا فِيهَا الْفَسادَ) (3) .
 (حَتّى طالَ عَلَيْهِمُ الْعُمُرُ) با عمرهاى طولانى كه بسا بالغ بر هزار سال مى‌شد.
(أَ فَلا يَرَوْنَ) «رويت» بسا به چشم سر است و بسا به چشم دل، و در اينجا به هر دو هم ، به چشم سر زمان خود را مشاهده مى‌كردند و به چشم دل پيشينيان خود را.
(أَنّا نَأْتِى الاَْرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها)، در اخبار تفسير شده به ذِهاب علما و انبيا : از بين آن‌ها (4) ، مفسّرين به تخريب بلاد و موت اهل آن (5) . و به تسلّط انبيا و مومنين و مقهوريّت كفار و مشركين. و مكرر گفته‌ايم اخبار وارده در تفسير آيات غالباً بيان مصاديق مى‌فرمايد، منافات با عموم آيات ندارد.
نقصِ زمين در هر زمانى به نحوى بوده بسا به نزول عذاب كه در همان سوره فجر مى‌فرمايد: (فَصَبَّ عَلَيْهِمْ رَبُّکَ سَوْطَ عَذابٍ * إِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصادِ) (6)  و بسا به  سلب توفيق و ذهاب علما و انبيا : از ميان آن‌ها و بسا به غلبه مسلمين بر آن‌ها.
(أَفَهُمُ الْغالِبُونَ) در مقابل قدرت پروردگار كيست بتواند عرض‌اندام كند؟

______________________________________________________________________________

  1.  آيا نديده‌اند كه ما همواره مى‌آييم و از اطراف اين زمين مى‌كاهيم. سوره رعد: آيه 41.
  2.  ر. ك : همين تفسير: ج11، ص110 ـ 112.
  3.  آيا نديدى كه پروردگارت با عاد چه كرد. صاحب بناهاى عظيم و محكم. كه مانندش درشهرها ساخته نشده بود. و با ثمود، همان‌ها كه در درّه، تخته سنگ‌ها را مى‌بريدند. و بافرعون كه قدرتمند و شكنجه‌گر بود. همان‌ها كه در شهرها، سر به طغيان برداشتند. و درآنجا بسيار تبهكارى كردند. سوره فجر : آيات 6 ـ 12.
  4.  ر. ك: تفسير البرهان: ج4، ص297 ـ 298، ح 1 ـ 6.
  5.  تفسير التبيان: ج7، ص252 و مجمع البيان: ج7، ص79.
  6.  تا آنكه پروردگارت تازيانه عذاب را بر سر آنان كوبيد. به درستى كه پروردگارت دركمين ستمگران است. همان: آيات 13 ـ 14.

نوشتن دیدگاه