جزء شانزدهم قرآن کریم
معرفى سوره انبياء (1 ــ 112)
الحمدُ للهِ ربِّ العالمينَ
و الصلاةُ على محمدٍ و آلِهِ الطاهرينَ
و اللعنُ على أعدائِهم أجمعينَ إلى يومِ الدينَ
معرفى سوره انبیاء :
انبيا، بيست و يكمين سوره قرآن مجيد، داراى 7 واحد موضوعى (ركوع)، 112 يا 111آيه، 1168 كلمه و 4870 حرف است . نام 14 تن از انبياى عظام در اين سوره آمده است واطلاق نام انبيا بر اين سوره از همين روست. در ترتيب تلاوت، پنجمين سوره از سُوَر مِئيناست . يعنى پس از سوره طه و پيش از سوره حج قرار گرفته است. در ترتيبِ نزول مشهور،هفتاد و سومين سوره است كه پس از سوره ابراهيم و پيش از سوره مؤمنون نازل شدهاست. در ديگر روايات اسلامى در باب ترتيب نزول نيز، غالباً رديف‌هاى 70 و71 و 72 رابه اين سوره اختصاص داده‌اند. سوره انبيا از جمله سوره‌هاى قرآنى است كه با يك جمله خبرى آغاز شده است وجمله آغازين آن: «اِقْتَرَبَ لِلنّاسِ حِسابُهُمْ»، با سر آغاز سوره قمر: «اِقْتَرَبَتِ السّاعَةُ»همانند است. از اين رو، در هر دو سوره به خصوص در آغاز آن دو، لحن بيانى، قاطع و برعكس، در هر دو سوره، آهنگ آيات پايانى آرام است . مضامين مطلع اين دو سورههماهنگ و همگونند. داستان حضرت نوح 7 و حضرت لوط 7 در هر دو سوره آمدهاست. در سوره انبيا سرگذشت ديگر پيامبران و قوم‌هاى ايشان تفصيلى است از آنچهدرباره ديگر اقوام در سوره قمر آمده است. مقصود اصلى و محور موضوعىِ سوره انبيا نيز،مانند سوره قمر با تكيه بيشتر بر سرگذشت عاد و ثمود و در سوره انبيا، بيشتر با تكيه برسرگذشت ديگر اقوام و پيامبرانشان تبيين شده است.سوره انبيا، با مقدمه‌اى مشتمل بر تهديد شديد كُفّار آغاز مى‌گردد. نيز اعتراضات واهىو ناسنجيده آنان، و عنوان‌هاى نابخردانه‌اى را كه به پيامبر اكرم 9 نسبت مى‌دادند،يكايك گزارش مى‌كند و تأكيد دارد بر اينكه نظام رسالت پيامبران الهى همواره بر هميننسق بوده است و پيامبرىِ حضرت ختمى مرتبت 9 نيز خارج از آن نظام نيست. همچنينبه طور مختصر از حضرت موسى و هارون 8 نزول قرآن كريم بر پيغمبر اكرم 9 اشارهدارد. آنگاه به سرگذشت حضرت ابراهيم 7 مى‌پردازد و داستان گفت وگوى آن حضرترا در نوجوانى با آزر، به تفصيل مى‌آورد و به دنبال آن، ماجراى بت شكنى ابراهيم 7 راكه به افكنده شدن وى در آتش، و البته نجات آن حضرت به قدرت و اعجاز الهى انجاميد،حكايت مى‌كند. با اشاره بر داستان حضرت لوط 7 و سپس بر داستان حضرت نوح 7،آنگاه به داستان حضرت داود و سليمان 7 و سپس حضرت ايوب 7 مى‌پردازد؛ وهمچنين اسماعيل، ادريس و ذوالكفل 7 را مى‌ستايد و به داستان ذوالنون (=يونس)(آيات 87 و 88) و داستان حضرت زكريا 7 و حضرت مريم 3 اشاره مى‌كند (آيات89 ـ 91)؛ و سرانجام به نتيجه‌گيرى از آن مجموعه سرگذشتها مى‌رسد كه خداوند متعالهمگان را «امت واحده» قرار داده است، اما همواره مردمان به شيوه‌هاى گوناگون، اينوحدت را از هم پاشيده‌اند (آيات، 92 و 93)؛ براى شدت بخشيدن به تهديد كافران، ظهوريأجوج و مأجوج را كه از «اشراط الساعه» است، مطرح مى‌كند (آيات 94 ـ 97)؛ بر بُتها وخدايان دروغين مشركان سخت مى‌تازد و آن‌ها را با پرستندگانشان يكجا به آتش دوزخحوالت مى‌دهد (آيات 98 ـ 100)، اما در برابر، آنانكه مشمول رحمت الهى هستند، ازدوزخ به دور خواهند ماند و در روز قيامت محزون و غمگين نخواهند بود (آيات 101 ـ103)؛ حادثه پر هيبت در هم پيچيده شدن طومار آسمان‌ها را در آستانه قيامت با تعبيراتىسهمگين عنوان مى‌كند. (آيه 104)؛ و آنگاه سوره با خاتمه‌اى آهنگين، با اين نويدجان بخش پايان مى‌پذيرد كه به يقين وراثت زمين از آن صالحان خواهد بود و حكومتعدل و صلاح بر سراسر جهان گسترده خواهد شد. آنگاه به پيامبر اكرم 9 دلدارىمى‌دهد و سفارش مى‌كند كه دست از كافران بشويد و آنان را به خداى رحمان واگذارد(آيات 105 ـ 112).سياق مفاهيمى از سوره انبيا با سوره پيش از آن (طه) بسيار نزديك است، مانندهماهنگى مضامين مقدمه اين دو سوره؛ شرح چگونگى بعثت حضرت موسى وهارون 8 و داستان آن دو، نخست با فرعون و فرعونيان و سپس با بنى اسرائيل و سامرىكه اجمال همين داستان را در سوره انبيا تفصيل مى‌دهد. آيه مشهور «ولَقَد كَتَبْنا في الزَّبورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ اَنَّ الاَْرْضَ يَرِثُها عِبادِىَ الصَالحِونَ» كهتفسير مفهومى و مصداقى آن همواره معرض آراى مفسران بوده، در اين سوره واقع شدهاست. اين آيه از جمله آياتى است كه در روايات شيعى، به ظهور مهدى موعود 7 وفراگير شدن عدل و قسط در سراسر جهان تأويل شده است. همچنين دعاى حضرتيونس 7 «لا اِلهَ اِلاَ اَنْتَ سُبْحانَکَ اِنّى كُنْتُ مِنَ الظّالِمينَ» را كه در اين سوره آمده است، بهموجب روايتى از پيامبر اكرم 9 اسم اعظم تلقى كرده‌اند. ر. ك : دائرة المعارف بزرگاسلامى: ج10 مدخل «انبيا».
