5   « وَ إِنْ تَعْجَبْ فَعَجَبٌ قَوْلُهُمْ أَءِذا كُنّا تُراباً أَءِنّا لَفِى خَلْقٍ جَدِيدٍ أُولئِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ وَ أُولئِكَ الْأَغْلالُ فِى أَعْناقِهِمْ وَ أُولئِكَ أَصْحابُ النّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ»
ترجمه:
5 . و اگر شما تعجب مى‏كنى از اين كفار ، بجاست ؛ جاى تعجب است قول آن‏ها كه مى‏گويند : آيا زمانى كه ما خاك شديم آيا البته هرآينه خلقت تازه‏اى پيدا مى‏كنيم ؟ [ اينان همان كسانند كه به پروردگارشان كفر ورزيده‏اند و در گردن‏هايشان زنجيرهاست ، و آنان همدم آتشند و در آن ماندگار خواهند بود ] .
تفسير:
[ در انحاى تغيير از حيث وصف و انقلاب و استحاله و بعث يوم القيامة ]
توضيح كلام اينكه تغيير شىء به شىء سه نحوه است:
1 . تغيير اوصاف و اعراض با حفظ حقيقت مثل اينكه صحيح مريض شود؛ جاهل عالم گردد؛ كافر مؤن شود؛ سفيد سياه شود و امثال اين‏ها.
2 . انقلاب است كه نوع تغيير كند با حفظ جنسيت مثل اصحاب سبت كه مى‏فرمايد : «فَقُلْنا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خاسِئِينَ»[1]. بلكه بسيارى در باطن به صورت حيوانات هستند ولو در ظاهر به صورت انسان و در بسيارى از مواقع به توسط ائمّه اطهار پرده برداشته مى‏شد و بواطن آن‏ها ظاهر مى‏گرديد و فرداى قيامت هم «يَوْمَ تُبْلَى السَّرائِرُ»[2] است و مثل خمر خَلّ شود[3] و غير اين‏ها .
3 . استحاله است كه حقيقت شىء به كلى حقيقت ديگرى شود ، مثل نطفه علقه شود ؛ علقه مضغه شود ؛ مضغه لحم و استخوان شود و امثال اين‏ها . خداوندى كه قدرت دارد خاك را انسان كند و انسان را خاك كند ، باز قدرت دارد خاك را انسان كند ، چنانچه مى‏فرمايد : «يا أَيُّهَا النّاسُ إِنْ كُنْتُمْ فِى رَيْبٍ مِنَ الْبَعْثِ فَإِنّا خَلَقْناكُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِنْ مُضْغَةٍ مُخَلَّقَةٍ وَغَيْرِ مُخَلَّقَةٍ»[4] و مى‏فرمايد : «هُوَ الَّذِى خَلَقَكُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ»[5].
«وَ إِنْ تَعْجَبْ» از اينكه با اين همه آيات و معجزات ايمان نمى‏آورند «فَعَجَبٌ قَوْلُهُمْ» از اينكه اين همه آثار قدرت را مشاهده مى‏كنند كه از خاك و نطفه و علقه و مضغه انسان شدند ، باز مى‏گويند : «أَءِذا كُنّا تُراباً» كه پوسيده شديم و خاك شديم مع‏ذلك «أَءِنّا لَفِى خَلْقٍ جَدِيدٍ» دو مرتبه انسان مى‏شويم و مبعوث مى‏گرديم و ما را زنده مى‏كنند.
«أُولئِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ وَأُولئِكَ الْأَغْلالُ فِى أَعْناقِهِمْ وَأُولئِكَ أَصْحابُ النّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ» ؛ اين‏ها كسانى هستند كه كافر شدند به پروردگار خود و اين‏ها غل‏هايى در گردن‏هاى خود دارند و اين‏ها اصحاب آتش هستند.
[ در اقسام كفر باللّه‏ و معناى اغلال ]
«أُولئِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ» ، ممكن است مراد از كافر به پروردگار دهريه و طبيعيين باشند كه منكر وجود حق هستند و تمام موجودات را مستند به طبيعت مى‏دانند ، چنانچه منكر معاد هم همين‏ها هستند ولكن كافر باللّه‏ اقسام زيادى دارد : مشركين منكر توحيد حق هستند ؛ مجسمه كه خدا را جسم مى‏دانند مثل يهود و نصارا و بعض فرق عامه ، كافر باللّه‏ هستند ؛ كسانى كه صفات زايد قائلند ، كافر باللّه‏ هستند ؛ منكرين عدل كه خدا را عادل نمى‏دانند ، كافر باللّه‏ هستند؛ حكمايى كه خدا را علّت مى‏دانند و انفكاك معلول را از علّت محال مى‏دانند ولذا عالم را قديم مى‏دانند و سلب قدرت و اختيار مى‏كنند، كافر باللّه‏ هستند و اين آيه شريفه ولو بيان قسمت اول باشد، لكن در حكم و عقوبات تمام شركت دارند، بلكه كافر به رسول و مبدع در دين و منكر ضروريات دين و انكار امامت ائمّه اثنا عشر ولو اسم كفر بر آن‏ها صادق نباشد، قطعاً ضلالت است، بلكه بعض آن‏ها كافر و نجس هستند؛ مثل نواصب و اشباه آن‏ها و تمام مشمول هستند.
«أُولئِكَ الْأَغْلالُ فِى أَعْناقِهِمْ»، ممكن است مراد از «اغلال» موانع قبول ايمان باشد مثل تقليد آبا، عصبيت، عناد، كبر، حب جاه، هواى نفس، حب دنيا، ملهيات و امثال اين‏ها؛ و ممكن است مراد [از] اغلال، آتشى فرداى قيامت باشد كه مى‏فرمايد: «خُذُوهُ فَغُلُّوهُ * ثُمَّ الْجَحِيمَ صَلُّوهُ * ثُمَّ فِى سِلْسِلَةٍ ذَرْعُها سَبْعُونَ ذِراعاً فَاسْلُكُوهُ * إِنَّهُ كانَ لايُؤمِنُ بِاللّه‏ِ الْعَظِيمِ»[6] و نيز مى‏فرمايد: «إِذِ الْأَغْلالُ فِى أَعْناقِهِمْ وَالسَّلاسِلُ يُسْحَبُونَ فِى الْحَمِيمِ ثُمَّ فِى النّارِ يُسْجَرُونَ»[7] و غير اين‏ها از آيات. «وَأُولئِكَ أَصْحابُ النّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ» تفسيرش گذشت.[8]
-----------------------------------------------
[1] .  پس گفتيم به صورت ميمون‏ها شويد در حالى كه رانده شدگانيد . سوره بقره : آيه 65 و سوره اعراف : آيه 166.
[2] .  روزى كه كارهاى پنهانى آشكار شود . سوره طارق : آيه 9.
[3] .  يعنى : مثل شراب سركه شود .
[4] .  اى گروه مردم ! اگر شما در شك و شبهه و ريب هستيد در امر رستاخيز پس به درستى كه ما شما را خلق كرديم اولاً از خاك ، سپس از نطفه ، سپس از علقه يك قطعه خون ، سپس از مضغه [گوشت جويده] داراى خلقت كامل و [ گاهى ] خلقت ناقص . سوره حج : آيه 5.
[5] .  اوست خداوندى كه خلق فرمود شما را از خاك ، پس از آن از نطفه ، پس از آن از علقه . سوره مؤن : آيه 67.
[6] .  بگيريد او را پس در غل كشيد او را. پس از آنكه او را گرفتيد و مغلولش كرديد، در جهنم او را درآوريد . و پس آنكه در جهنم انداختيد، ملائكه خزنه جهنم آن‏ها را در زنجير هفتاد ذراعى مى‏بندند كه نتواند حركت كند ، چرا كه او به خداوند بزرگ ايمان نمى‏آورد . سوره الحاقه : آيات 30 ـ 33.
[7] .  موقعى بر آن‏ها معلوم مى‏شود كه غل‏ها و زنجيرها را در گردنشان بيندازند و آن‏ها ر بكشند و بيندازند در حميم [ = آب جوشيده در شدت جوشش] پس از آن در آتش بيندازند. سوره مؤمن: آيه 72.
[8] .  ر.ك: همين تفسير، ج4 ، ص91 ـ 94 .

نوشتن دیدگاه