31   «قُلْ مَنْ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّماءِ وَالْأَرْضِ أَمَّنْ يَمْلِكُ السَّمْعَ وَالْأَبْصارَ وَمَنْ يُخْرِجُ الْحَىَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَىِّ وَمَنْ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ فَسَيَقُولُونَ اللّه‏ُ فَقُلْ أَ فَلا تَتَّقُونَ »
ترجمه :
31. بفرما به‏اين مشركين: كيست كه شما را روزى مى‏دهد از آسمان به نزول باران و تابش خورشيد و وزيدن باد و زمين به اخراج نباتات و حبوب؟ يا كيست مالك قوّه سامعه و باصره، مى‏دهد و مى‏گيرد؟ و كيست زنده را از مرده
خارج مى‏كند و مرده را از زنده؟ و كيست تدبير امر مى‏فرمايد؟ پس زود باشد كه جواب دهند و مى‏گويند: خداوند عالم. پس بگو: چرا از مخالفت او پرهيز نمى‏كنيد؟
تفسير :
[اعتراف به ملكيت خدا بر همه چيز و مدبّريت همه امور به دست او]
«قُلْ مَنْ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّماءِ وَالْأَرْضِ» مراد از سماء عالم بالاست كه به توسط ابر و باران و رياح و اشعه شمس گياه از زمين مى‏رويد، و ممكن است مراد همان طبقات بالا باشد كه سماوات سبع است، زيرا مى‏فرمايد: «وَفِى
السَّماءِ رِزْقُكُمْ وَما تُوعَدُونَ»[1].
و «رزق» اگر چه به معنى عام است، هر چه خداوند اعطا فرمايد رزق است، لكن ظاهراً مراد همان مأكولات است به قرينه «وَ الاَْرْضِ»كه روئيدنى‏ها باشد، و البته معلوم است كه اين‏ها از قدرت بشر خارج است چه رسد به اصنام و حيوانات و جمادات كه معبود خود مى‏دانند.
«أَمَّنْ يَمْلِكُ السَّمْعَ وَالْأَبْصارَ» از باب مثال است و الاّ تمامِ حواسِ ظاهره و باطنه و قواى نفسانيه به يد قدرت حق، به هر كه مى‏دهد و از هر كه مى‏گيرد. و تعبير به «سمع» مفرداً و «ابصار» جمعاً اين است كه سمع قوّه شنيدن
است و آلت آن آذان است كه به جمع تعبير مى‏شود و هر كه چه قوه سامعه داشته باشد يا نداشته باشد اذنين را دارد به خلاف بصر كه ممكن است اصلاً چشم نداشته باشد.
«وَمَنْ يُخْرِجُ الْحَىَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَىِّ»، بعضى گفتند مراد اخراج انسان و حيوانات از نطفه و اخراج نطفه است از انسان و حيوان[2].
بعضى گفتند مراد، مؤن از كافر و كافر از مؤن[3]، و لكن ظاهر به نظر اين است كه مراد اخراج اشياى حيّه [ = زنده] است از نباتات و حيوانات و انسان از تراب و خاك كه جماد صرف است به قرينه قوله تعالى: «يا أَيُّهَا النّاسُ
إِنْ كُنْتُمْ فِى رَيْبٍ مِنَ الْبَعْثِ فَإِنّا خَلَقْناكُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ...»[4] الآية، پس از آن برمى‏گرديد به همان خاك، كه از شما حيوانات زنده، خاك مى‏شود به قرينه قوله تعالى: «أَ يَعِدُكُمْ أَنَّكُمْ إِذا مِتُّمْ وَكُنْتُمْ تُراباً وَعِظاماً أَنَّكُمْ مُخْرَجُونَ»[5].
«وَمَنْ يُدَبِّرُ الأَمْرَ»؛ تدبير امور بر وفق نظام جُملى عالم، گفتند افلاطون از شاگردان خود پرسيد كه اگر نظام عالم به دست شما بود چه مى‏كرديد؟ تا نوبت رسيد به خود افلاطون، گفت: تمام اين‏ها اشتباه است، اگر نظامى بهتر از اين نظام فعلى بود، خداوند آن نحو تدبير مى‏نمود.
جهان چون چشم و خال و خطّ ابروست
كه هر چيزى به جاى خويش نيكو است
«فَسَيَقُولُونَ اللّه‏ُ»؛ اعتراف مى‏كنند كه تمام اين امور به يد قدرت خداست و احدى قدرت ندارد.
«فَقُلْ أَ فَلا تَتَّقُونَ»؛ پس از اين اعتراف، چرا از مخالفت او پرهيز نمى‏كنيد؟
----------------------------------------------
[1] .  و در آسمان روزى شماست و آنچه به شما وعده داده شده. سوره ذاريات: آيه 22 .
[2] .  تفسير التبيان: ج5، ص370 و مجمع البيان: ج5، ص162.
[3] .  كافى: ج2،ص5 و تفسير الصافى: ج2، ص141.
[4] .  اى گروه ناس! اگر شما در شك و شبه و ريب هستيد در امر بعث و نشور پس به درستى كه ما شما را خلق كرديم اولاً از خاك سپس از نطفه.... سوره حج: آيه 5 .
[5] .  [و اگر بشرى مثل خودتان را اطاعت كنيد] آيا به شما وعده مى‏دهد كه وقتى مرديد و خاك و استخوان شديد [باز] شما [از گور زنده] بيرون آورده مى‏شويد؟ سوره مؤمنون: آيه 35 .

نوشتن دیدگاه