15   «وَإِذا تُتْلى عَلَيْهِمْ آياتُنا بَيِّناتٍ قالَ الَّذِينَ لا يَرْجُونَ لِقاءَنَا ائْتِ بِقُرْآنٍ غَيْرِ هذا أَوْ بَدِّلْهُ قُلْ ما يَكُونُ لِى أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقاءِ نَفْسِى إِنْ أَتَّبِعُ إِلاّ ما يُوحى إِلَىَّ إِنِّى أَخافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّى عَذابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ »
ترجمه :
15. و زمانى كه تلاوت شود بر اين مشركين و كفار آيات ما كه قرآن باشد، گفتند كسانى كه اميد ندارند ملاقات ما را، كه بياور به قرآنى غير اين قرآن يا تبديل كن او را، بگو: نيست از براى من اينكه تبديل كنم قرآن را از پيش خود من متابعت نمى‏كنم مگر آنچه وحى برسد به من. محققاً من مى‏ترسم اگر عصيان كنم پروردگار خود را عذاب روز عظيم را.
تفسير :
تنبيه: [در معجزه بودن قرآن]
قرآن مجيد، بزرگ معجزه پيغمبر اسلام است. و معجزه فعل الهى است و نشانه خداوندى است كه به دست و زبان نبى جارى مى‏شود و پيغمبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله نمى‏تواند به اختيار خود هر وقت بخواهد اتيان كند چون بشر است و از قدرت بشر خارج است، و كفار و مشركين براى عدم قبولْ اعذارى مى‏تراشند و بهانه‏هايى مى‏گيرند من جمله اينكه «وَإِذا تُتْلى عَلَيْهِمْ آياتُنا بَيِّناتٍ»؛ آيات شريفه قرآن مجيد، كه با بيان روشن و ادله واضحه و احكام متقنه، راه سعادت را نشان مى‏دهد و انذار [= هشدار] از آنچه موجب شقاوت است مى‏فرمايد:
«قالَ الَّذِينَ لا يَرْجُونَ لِقاءَنَا» كه اصلاً معتقد به معاد نيستند براى بهانه‏گيرى و عذرتراشى گفتند: «ائْتِ بِقُرْآنٍ غَيْرِ هذا»، زيرا اين قرآن مذمت از خدايان ما مى‏كند و مفاسد اخلاق ما را نشان مى‏دهد و نكوهش از اعمال ما مى‏كند.
«أَوْ بَدِّلْهُ». فرق اين دو جمله اين است كه اتيان به غير اين قرآن، اين است كه خداوند كتاب ديگرى و آيات ديگرى بفرستد كه بر خورد به الاهان [ =الهه‏ها و معبودان ] ما نشود و فضايح اخلاق و اعمال ما را فاش نكند. و اما تبديل همين قرآن باشد لكن خود اين جملاتى كه باعث نكوهش ماست از او بردارى و به جاى او تمجيد از خدايان ما و تعريف از كردارهاى ما باشد به جاى آن بگذارى.
و اما جواب از اتيان به غير آن، از قدرت پيغمبر خارج است، چون معجزه است و احدى قدرت بر اتيانش ندارد.
و اما تبديل، اگر چه تحت قدرت پيغمبر است كه بعض جملات قرآن را بيان نكند و به جاى نعم، لا بگذارد و بالعكس، لكن معصيت بزرگ است، كه دروغ و افترا به خدا بستن است و مقام عصمت مانع از آن است.
لذا در جواب آن‏ها بفرما: «قُلْ ما يَكُونُ لِي أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقاءِ نَفْسِي»، زيرا منافى با مقام رسالت است و معصيت بزرگ است، چنانچه در جاى ديگر مى‏فرمايد: «تَنْزِيلٌ مِنْ رَبِّ الْعالَمِينَ * وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنا بَعْضَ الْأَقاوِيلِ* لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْيَمِينِ * ثُمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ الْوَتِينَ * فَما مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ عَنْهُ حاجِزِينَ»[1]. و نيز مى‏فرمايد: «ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ وَما غَوى * وَما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى* إِنْ هُوَ إِلاّ وَحْىٌ يُوحى * عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى»[2].
لذا مى‏فرمايد: «إِنْ أَتَّبِعُ إِلاّ ما يُوحى إِلَىَّ»هر چه او بفرمايد بيان مى‏كنم.
در پس آينه طوطى صفتم داشته‏اند
آنچه استاد ازل گفت بگو مى‏گويم
«إِنِّى أَخافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّى عَذابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ».
[توضيحِ وجود خوف در انبيا]
اشكال:
مِثْلِ وجود پيغمبرى صلى‏الله‏عليه‏و‏آلهچگونه خوف از عذاب دارد با اينكه خيال معصيت در قلب مباركش خطور نكرده و همچنين ساير معصومين!
جواب:
دو قسم خوف داريم: يكى آنكه معصيتى از او صادر شده، نمى‏داند آيا با او چه مى‏كنند: عفو يا عذاب. ديگر خوف دارد كه جلوگير مى‏شود از ارتكاب معصيت كه معناى عدالت اين است، كه خوفى از روى قوّت ايمان در قلب ايجاد مى‏شود كه جلوگير از كباير و اصرار بر صغاير و منافيات مروّت باشد و اين هم درجات بسيار دارد: هر چه ايمان قوى‏تر خوف شديدتر و جلوگيرى بيشتر مى‏شود تا به درجه عصمت برسد كه جلوگير از خيال معاصى حتى از ترك اولى مى‏شود. و اين آيه اين معنا را نشان مى‏دهد كه، من محال است معصيت كنم از جهت خوف كه مى‏فرمايد: «إِنِّى أَخافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّى عَذابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ».
----------------------------------------------------------
[1] .  نازل شده از پروردگار عالميان است. و بر فرض محال اگر پيغمبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله نسبت دهد به ما، كه
خداوند متعال باشيم از راه كذب و از پيش خود و بعض اقاويل، ولو يك قول باشد، هرآينه او را مى‏گيريم به يمين به تمام قوّت، پس از آن قطع مى‏كنيم از او حيات رگ قلب او را؛ يعنى او را هلاك مى‏كنيم. سوره حاقه: آيات 43 ـ 47 .
[2] .  گمراه نشده است صاحب شما پيغمبر اكرم و به راه باطل نرفته است. و از روى هواى نفس و خواهش‏هاى نفسانى چيزى نمى‏گويد. آنچه مى‏فرمايد نيست مگر وحى الهى، كه به او وحى شده. تعليم كرد او را شديد القوى، كه صاحب قوّه شديد و زياد است. سوره نجم: آيات 2 ـ 5 .

نوشتن دیدگاه