12   «وَإِذا مَسَّ الاْءِنْسانَ الضُّرُّ دَعانا لِجَنْبِهِ أَوْ قاعِداً أَوْ قائِماً فَلَمّا كَشَفْنا عَنْهُ ضُرَّهُ مَرَّ كَأَنْ لَمْ يَدْعُنا إِلى ضُرٍّ مَسَّهُ كَذلِكَ زُيِّنَ لِلْمُسْرِفِينَ ما كانُوا يَعْمَلُونَ »
ترجمه :
12. و زمانى كه تماس بگيرد انسان را ضررى از مرضى و كسالتى يا بلايى و مصيبتى يا فقرى و تنگ‏دستى ما را مى‏خواند در هر حال: به پهلو خوابيده يا نشسته يا ايستاده، پس چون ما از او اين گرفتارى را و مضرّت را دفع كرديم و نجات پيدا كرد به كلى ما را فراموش مى‏كند، مى‏رود مثل كسى كه از ما چيزى نخواسته و بلايى به او متوجه نشده. همين نحو زينت داده شد براى مسرفين آنچه را كه بودند عمل مى‏كردند.
تفسير :
[ياد خدا به هنگام گرفتارى و فراموشى‏اش به هنگام خوشى]
اين آيه شريفه هم شاهد قوى است بر آنچه در آيه قبل ذكر شد كه انسان تا زمانى كه مبتلاست دعا مى‏كند، نذر مى‏كند، توسل پيدا مى‏كند كه رفع بلا از او بشود، لكن چون خداوند رفع فرمود، چنان مى‏رود غرق معاصى و اعمال سوء مى‏شود] كه] نه با خدا كارى دارد و نه با دين و احكام الهيه سر و كار دارد كه گويا ابداً به او بلايى متوجه نشده و خدا در حق او تفضلى نفرموده.
«وَإِذا مَسَّ الاْءِنْسانَ الضُّرُّ» «مس» تلاقى دو چيز است به يكديگر، تلاقى ضرر به انسان. و «ضرر» معناى عامّى دارد مقابل نفع. هر امر ناملايمى كه به انسان متوجه شود ضرر است، چه گرفتار ظالم شده باشد يا ضرر مالى، بدنى، عرضى به او متوجه شده و او را بى‏چاره كرده و هيچ‏گونه وسيله بر دفع او ندارد به ياد خدا مى‏افتد.
«دَعانا لِجَنْبِهِ»؛ خوابيده بر پهلو باشد «أوْ قَاعِداً»؛ نشسته باشد «أوْ قائِماً»؛ ايستاده باشد، يعنى در هر حالى باشد ما را مى‏خواند. و اصلاً يكى از حِكَم و مصالح اين بليات همين است كه انسان متوجه خدا شود و دست از اعمال زشت و عقايد فاسده و اخلاق رذيله بردارد و ايمان و اعمال صالحه به جا آورد، لكن انسانِ خيره سر [چون بلا از او برطرف مى‏شود:] «فَلَمّا كَشَفْنا عَنْهُ ضُرَّهُ»، كه يكى از امتحانات بزرگ الهى همين است كه دفع بلا مى‏كند، و لكن پس از دفع، انسان به همان كفر و فسق و طغيان خود ادامه مى‏دهد، چنانچه در حق آل فرعون چنين كرد و چنان شدند: «وَلَمّا وَقَعَ عَلَيْهِمُ الرِّجْزُ قالُوا يا مُوسَى ادْعُ لَنا رَبَّكَ بِما عَهِدَ عِنْدَكَ لَئِنْ كَشَفْتَ عَنَّا الرِّجْزَ لَنُؤمِنَنَّ لَكَ وَلَنُرْسِلَنَّ مَعَكَ بَنِى إِسْرائِيلَ * فَلَمّا كَشَفْنا عَنْهُمُ الرِّجْزَ إِلى أَجَلٍ هُمْ بالِغُوهُ إِذا هُمْ يَنْكُثُونَ»[1].
«مَرَّ كَأَنْ لَمْ يَدْعُنا إِلى ضُرٍّ مَسَّهُ»؛ يعنى به كلى فراموش مى‏كنند كه گويا ضرّى به آن‏ها متوجه نشده و خدا در حق آن‏ها عنايتى نفرموده.
«كَذلِكَ زُيِّنَ لِلْمُسْرِفِينَ ما كانُوا يَعْمَلُونَ» «مسرف» زياده‏روىِ در طغيان و معصيت و كفر و ظلم است. و دنيا و هواى نفس و شيطان اعمال او را به او جلوه مى‏دهند و در نظر او زينت داده مى‏شود.
-------------------------------------------------------
[1] .  و چون وارد مى‏شد بر آن‏ها عذاب و بلا مى‏گفتند: اى موسى! دعا كن وبخوان براى ما پروردگار خود را به آنچه قرار داده با تو هرآينه اگر اين عذاب و بلا از ما برداشته شود ما به تو ايمان مى‏آوريم و هرآينه مى‏فرستيم با تو بنى‏اسرائيل را و آن‏ها را آزاد مى‏كنيم. پس از آنكه كشف رجز از آن‏ها كرديم تا مدتى كه آن‏ها به آن مدت رسيدند در اين زمان كه از آن‏ها كشف [و رفع عذاب] شد و راحت شدند نقض عهد كردند و خلف وعد نمودند؛ نه ايمان آوردند و نه بنى‏اسرائيل را نجات دادند. سوره اعراف: آيات 134 ـ 135.

نوشتن دیدگاه