3   «إِنَّ رَبَّكُمُ اللّه‏ُ الَّذِى خَلَقَ السَّمواتِ وَالْأَرْضَ فِى سِتَّةِ أَيّامٍ ثُمَّ اسْتَوى عَلَى الْعَرْشِ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ ما مِنْ شَفِيعٍ إِلاّ مِنْ بَعْدِ إِذْنِهِ ذلِكُمُ اللّه‏ُ رَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ أَ فَلا تَذَكَّرُونَ »
ترجمه :
3. محققاً پروردگار شما اللّه‏ است كسى كه خلق فرمود آسمان‏ها و زمين را در شش روز پس از آن پرداخت بر عرش تدبير امر فرمود.] هيچ شفاعت كننده مگر بعد اذن او نيست. اين خدا پروردگارتان است پس او را بپرستيد، آيا يادآور نمى‏شويد و پند نمى‏گيريد!؟].
[چند اشكال و پاسخ آن‏ها]
اشكال:
اولاً، قبل از خلقت آسمان و زمين روز و شبى نبود كه مى‏فرمايد: «إِنَّ رَبَّكُمُ اللّه‏ُ الَّذِي خَلَقَ السَّمواتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيّامٍ» زيرا تشكيل روز و شب به واسطه حركت زمين است دور خود، چنانچه تشكيل سال و بروج به واسطه حركت اوست دور كره شمس.
و ثانياً، خداوند تبارك و تعالى قدرت داشت طرفة العين خلق فرمايد، وجه اينكه در شش روز خلق فرمود چيست؟
و ثالثاً، در بسيارى از آيات اين مدت ذكر شده و لكن در سوره فصلت هشت روز بيان فرموده ابتدا مى‏فرمايد: «قُلْ أَ إِنَّكُمْ لَتَكْفُرُونَ بِالَّذِى خَلَقَ الْأَرْضَ فِى يَوْمَيْنِ»[1]پس از آن مى‏فرمايد: «وَقَدَّرَ فِيها أَقْواتَها فِى أَرْبَعَةِ أَيّامٍ»[2]تا آنجا كه مى‏فرمايد: «فَقَضاهُنَّ سَبْعَ سَمواتٍ فِى يَوْمَيْنِ»[3].
جواب:
اما از اشكال اول: مراد اين مقدار مدت بود، كه اگر روز و شبى بود شش روز مى‏شد.
و اما از اشكال دوم: خداوند قادر متعال بر هر چيزى قادر است در امر خلقت دفعى و تدريجى، چنانچه مخلوقات دفعى و تدريجى بسيار هست: آدم و عيسى عليهماالسلامدفعى، بقيه تدريجى. و هكذا حيات و موت، هر كدام موافق حكمت و مصلحت است و حكم و مصالح هر امرى را خود مى‏داند هر چه بگوييم بى‏جا گفته‏ايم.
و اما از اشكال سوم: جمله «وَقَدَّرَ فِيها أَقْواتَها فِى أَرْبَعَةِ أَيّامٍ» داخل در جمله اولى است، كه خلقت زمين و تقدير اقوات در چهار روز بوده و با جمله اخيره شش روز مى‏شود مطابق ساير آيات.
«ثُمَّ اسْتَوى عَلَى الْعَرْشِ» «عرش» آخرين عوالم جسمانى است كه محيط به كرسى و سماوات و ارض است و معنى «استوى»، يعنى تدبير امور از آنجا مى‏شود تشبيه به جلوس سلاطين بر اريكه سلطنت كه تدبير امور مملكت مى‏كنند.
لذا مى‏فرمايد: «يُدَبِّرُ الأَمْرَ».
دفع دخل:
كأنّه كفار و مشركين بگويند كه خداوند كارها را به توسط اسباب مى‏كند و اصنام ما از وسايط بين خالق و مخلوق هستند و از خدا مى‏گيرند و به ما مى‏دهند و شفاعت در حق ما مى‏كنند: «ما نَعْبُدُهُمْ إِلاّ لِيُقَرِّبُونا إِلَى اللّه‏ِ زُلْفى»[4].
جواب آن‏ها: «ما مِنْ شَفِيعٍ إِلاّ مِنْ بَعْدِ إِذْنِهِ» و اصنام مشركين نه شعور و ادراكى دارند و نه حيات و قدرتى و نه آبرو و مقامى و البته شفيع بايد داراى اين شئون باشد آن‏هم بعد از اذن و اجازه.
«ذلِكُمُ اللّه‏ُ رَبُّكُمْ»؛ خداوند پروردگار شما چنين است «فَاعْبُدُوهُ» و عبادت غير آن نكنيد «أَ فَلا تَذَكَّرُونَ» بايد به مقتضاى عقل و دليل و حس متذكر اين معنى باشيد و دست از عبادت غير او برداريد.
------------------------------------------------------
[1] .  بفرما به اين مشركين : آيا شما هرآينه كافر مى‏شويد به آن خدايى كه خلق فرمود زمين را در ظرف دو روز . سوره فصلت : آيه 9 .
[2] .  و تقدير فرمود در زمين قوت‏هاى آن را يعنى قوت اهل زمين از انسان و حيوانات را در چهار روز مساوى كه خالى از زياده و نقصان باشد . همان : آيه 10 .
[3] .  پس تقدير فرموديم هفت طبقه بالا را، كه هفت آسمان باشد، در مدت دو روز. همان : آيه 12 .
[4] .  ما عبادت اين‏ها را نمى‏كنيم مگر ما را به خدا نزديك كنند. سوره زمر: آيه 3.

نوشتن دیدگاه