171   « وَإِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ كَأَنَّهُ ظُلَّةٌ وَظَنُّوا أَنَّهُ واقِعٌ بِهِمْ خُذُوا ما آتَيْناكُمْ بِقُوَّةٍ وَاذْكُرُوا ما فِيهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»
ترجمه :
171. و ياد كن زمانى كه ما كنديم كوه را بالاى سر آن‏ها كه گويا سايبانى شد بر سر آن‏ها و گمان كردند كه كوه بر سر آن‏ها فرود مى‏آيد، بگيريد آنچه را كه ما به شما داديم به قوّت هر چه تمام‏تر و ياد كنيد آنچه را كه در اوست، باشد كه شما پرهيزكار شويد.
تفسير :
نظير اين آيه در سوره بقره گذشت: «وَرَفَعْنا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا ما آتَيْناكُمْ بِقُوَّةٍ وَاذْكُرُوا ما فِيهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»[1].
[ قرار گرفتن كوه بالاى سر بنى اسرائيل براى پذيرش تورات ]
«وَإِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ»، «نتق» به معنى كندن است، به قول ما: ريشه‏كن كرديم، و « جبل » همان كوه طور است كه محل مناجات موسى بوده كه طور سينا باشد به قرينه سوره بقره كه فرمود: «فَوْقَكُمُ الطُّورَ » .
« فَوْقَهُمْ كَأَنَّهُ ظُلَّةٌ»، « فوق » طرف بالاست و يكى از جهات ششگانه است كه هر جسمى داراست: فوق، تحت، يمين، يسار، قدّام، خلف. «ظُلَّةٌ» به معنى سايه است مقابل حرور، چنانچه مى‏فرمايد: «وَلا الظِّلُّ وَلا الْحَرُورُ»[2]، و نيز مى‏فرمايد: «وَظَلَّلْنا عَلَيْهِمُ الْغَمامَ»[3].
و تعبير به «كَأَنَّهُ» براى اين است كه حقيقةً سايه به آن نبود كه موجب راحتى و آسايش آن‏ها باشد، بلكه موجب تخويف و تهديد آن‏ها بود شبيه سايبان.
«وَظَنُّوا أَنَّهُ واقِعٌ بِهِمْ»كه گفتند عسكر موسى يك فرسخ در يك فرسخ بود بالاى سر آن‏ها كوه قرار گرفت و چنان مضطرب شدند كه بر سر آن‏ها خراب مى‏شود و از مفاد آيه استفاده مى‏شود كه اين‏ها تورات موسى را نپذيرفتند و قبول نكردند و رد كردند، اين معجزه باهره براى تخويف و تهديد آن‏ها شد كه قبول كنند و بگيرند.
اشكال :
اين نوع تهديدات باعث الجا [ = اجبار ] مى‏شود و منافات با تكليف و اختيار دارد.
جواب :
ابداً الجايى و سلب اختيارى از آن‏ها نشد چنانچه عصاى موسى موجب الجاى فرعونيان نگرديد و شاهد بر اين دعوى آيه بعد است كه با اين تهديدات مع ذلك اعراض كردند.
«خُذُوا ما آتَيْناكُمْ بِقُوَّةٍ»، مراد از «ما آتَيْناكُمْ» تورات است به قرينه «وَاذْكُرُوا ما فِيهِ».
و مراد از «قوّة» طبق حديث مروى از حضرت صادق عليه‏السلامدر صافى و برهان و احتجاج طبرسى قوت ايمان و قوت بدن است كه با تمام قوت و قدرت و ايمان راسخ بگيرند تورات را[4].
و مراد از «وَاذْكُرُوا ما فِيهِ» فرا گرفتن و عمل كردن بر طبق دستورات او است نه فقط بوسيدن و روى مبل گذاردن يا تلاوت كردن باشد چنانچه معمول بسيارى از مسلمين با قرآن آن است نزد اطفال خود گذارند براى حفظ، روى طاق نصرت گذارند براى تشريفات، بالاى درب خانه نصب كنند عزيزان آن‏ها اگر بخواهند از خانه بيرون روند يا مسافرت كنند از زير قرآن رد كنند و بسا پاره‏اى آيات را هم تلاوت كنند براى حفظ مال از سرقت يا رفع مرضى يا استخاره براى امور دنيوى، ولى اين‏ها ولو بى‏اثر نيست و ممدوح است لكن غرض اصلى عمل كردن به دستورات اوست كه دارد يكى از شفعا و خصما در قيامت قرآنِ مجيد است. «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» مكرر تفسير شده.
----------------------------------------------------
[1] .  و كوه طور را بالاى سر شما قرار داديم و آنچه به شما داديم [ يعنى تورات ] از روى قوت بگيريد و آنچه در آن است متذكر باشيد [ به دستورات آن عمل كنيد ] بلكه پرهيزكار و متقى شويد. سوره بقره: آيه 63 .
[2] .  مساوى نيست سايه و حرارت. سوره فاطر: آيه 21 .
[3] .  و سايه انداختيم براى آن‏ها از ابر سايه‏بانى كه از حرارت آفتاب اذيت نبينند. سوره اعراف: آيه 160 .
[4] .  تفسير الصافى: ج2، ص250 ؛ تفسير البرهان: ج3، ص235، ح3 ؛ احتجاج طبرسى: ج2، ص188، ح210 و تفسير عياشى: ج2، ص40، ح101 .

نوشتن دیدگاه