170   « وَالَّذِينَ يُمَسِّكُونَ بِالْكِتابِ وَأَقامُوا الصَّلوةَ إِنّا لا نُضِيعُ أَجْرَالْمُصْلِحِينَ»
ترجمه :
170. و كسانى كه تمسك به كتاب مى‏كنند و نماز را برپا مى‏دارند محققاً ما ضايع نمى‏كنيم اجر بندگان صالح را.
تفسير :
اين آيه ولو درباره بنى اسرائيل است لكن مورد مخصص نيست، بلكه لسان آيه ، آبى از تخصيص است[1] شامل جميع بندگان صالح مى‏شود.
«وَالَّذِينَ يُمَسِّكُونَ بِالْكِتابِ»، تمسّك به معنى چنگ زدن است و تمسّك به كتاب اين است كه به اوامر او مؤمر شود و از نواهى او منتهى گردد، چنانچه تمسّك به عروة الوثقى را منوط به دو امر معين فرمود: «فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطّاغُوتِ وَيُؤمِنْ بِاللّه‏ِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى لا انْفِصامَ لَها»[2].
و مراد به «كتاب» كتاب آسمانى است كه بر هر امتى نازل فرموده ، تورات، انجيل، زبور، فرقان ، هر كدام در زمان خود و اگر مراد خصوص تورات باشد آن‏هم براى ما كافى است، زيرا در تورات بلكه در جميع كتب انبيا بشارت به وجود مقدس پيغمبر ما صلى‏الله‏عليه‏و‏آلهداده و لزوم ايمان به او و اطاعت اوامر او و منتهى شدن از نواهى اوست.
[ ايمان مقتضى ، عمل صالح شرط تأثير ، معصيت مانع ]
و بالجمله، گفتند علت تامه مركب از سه جزء است: وجود مقتضى و وجود شرط و فقدان مانع [ تأثير از مقتضى ] . سعادت و رستگارى منوط به وجود مقتضى است كه ايمان باشد، شرط تأثير ، عمل صالح است و مانع از تأثير ، معاصى، لذا مى‏فرمايد:
«وَأَقامُوا الصَّلوةَ»، اقامه نماز باعث ترك كليه معاصى مى‏شود و سبب اتيان به واجبات، چنانچه مى‏فرمايد: «إِنَّ الصَّلوةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَالْمُنْكَرِ»[3]،
از اين جهت اكتفا فرمود به اقامه صلات، چون دربردارد اتيان به جميع واجبات و ترك جميع معاصى را و اخبار در فضيلت نماز و اهميت آن و ثمرات آن را در مجلد اول در ذيل آيه «الَّذِينَ يُؤمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلوةَ»[4] مفصلاً با
بيان اقسام صلوات و اجزاء و شرايط و موانع آن بيان كرده‏ايم[5].
«إِنّا لا نُضِيعُ أَجْرَ الْمُصْلِحِينَ» «صالح» كسى را گويند كه تمام كارها و افعال و رفتار و كردار و گفتار او بر طبق صلاح باشد قدمى بر خلاف صلاح برندارد. و مصلح كسى را گويند كه خيرخواه بندگان باشد و آن‏ها را به طريق صلاح سوق دهد و مفاسد را از ميان آن‏ها برطرف كند ، ارشاد جاهل، امر به معروف، نهى از منكر، رفع فساد، قضاى حوايج بندگان، خدمت به جامعه، اهتمام به امور مسلمين كه هر كدام چه اندازه فضيلت دارد كه ذكر آن‏ها از طور اين كتاب خارج است و هر كدام از آن‏ها را در محل مناسب خود متذكر شده‏ايم، و البته خداوند اجر هر يك از آن‏ها را ضايع نخواهد فرمود. و اين جمله مفهوم ندارد كه اگر مصلح نباشد اجر او ضايع شود، بلكه هر امر خيرى از عبادات و اطاعات ولو به مقدار ذرّه باشد اجر او ضايع نمى‏شود به نص آيه شريفه: «فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ * وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ»[6]. فقط ايمان شرط صحت كليه عبادات است و بدون ايمان هيچ عملى مورد قبول و صحت نيست. بلى مع ذلك، مى‏توان گفت كه بى‏اثر صرف نيست ممكن است باعث تخفيف در عذاب شود، زيرا اهل عذاب به درجات اعمال عذاب او، دركاتى پيدا مى‏كند.
---------------------------------------------------
[1] .  يعنى نحوه بيان آيه ، گريزان از تخصيص است .
[2] .  هر كس به طاغوت كفر ورزد و به خدا ايمان آورد به يقين، به دستاويزى استوار، كه آن را گسستى نيست چنگ زده است. سوره بقره: آيه 256.
[3] .  بر پاى بدار نماز را، به درستى كه نماز جلوگير است از فحشاء و منكر. سوره عنكبوت : آيه 45 .
[4] .  سوره بقره: آيه 3 .
[5] .  ر.ك: همين تفسير: ج1، ص 299 ـ 387 .
[6] .  پس هر كه هم وزن ذره‏اى نيكى كند [ نتيجه ] آن را خواهد ديد و هر كه هم وزن ذره‏اى بدى كند [ نتيجه ] آن را خواهد ديد. سوره زلزله: آيات 7 ـ 8 .

نوشتن دیدگاه