166   « فَلَمّا عَتَوْا عَنْ ما نُهُوا عَنْهُ قُلْنا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خاسِئِينَ»
ترجمه :
166. پس چون طغيان و سركشى و زياده‏روى كردند از آنچه به آن‏ها نهى شده بود گفتيم از براى آن‏ها كه باشيد ميمون‏ها [ يى ] دور شدگان[1].
[ در بيان مسخ ]
اين آيه شريفه را ما در تفسير سوره بقره شرح كرده‏ايم[2] و خبرى كه در سفينه از حضرت صادق عليه‏السلام روايت كرده كه حيوانات مسوخ سيزده نوع است[3] و فرمايش مجلسى در بحار طبع امين الضربى سى صنف شمرده و گفته كه بعضى راجع به بعض است[4] و گفتيم در امم سابقه بسيارى مسخ مى‏شدند به صورت اين حيوانات . و حديثى از پيغمبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آلهاست كه فرمود كسانى كه مسخ شدند سه روز بيشتر در دنيا باقى نمى‏ماندند و هلاك مى‏شدند[5] نه اينكه اين مسوخ از نسل آن‏ها باشند و تعبير به مسوخ براى اين است كه كسانى كه مسخ مى‏شدند شبيه اين حيوانات مى‏شدند مراجعه فرمائيد. و در كلم الطيب مذاهب تناسخيه را كه پنج مذهب داشتند مسخ و نسخ و رسخ و فسخ و قول پنجم عكس اين اقوال بود ذكر كرده‏ايم به مناسبت رجوع فرمائيد[6]، شرحش در اينجا موجب تكرار است به علاوه موجب تطويل مى‏شود ما فقط به شرح آيه اكتفا مى‏كنيم.
تفسير :
«فَلَمّا عَتَوْا»، عتوّ سركشى و سرپيچى از فرمان الهى است.
«عَنْ ما نُهُوا عَنْهُ»؛ از حرمت صيد در روز شنبه.
«قُلْنا لَهُمْ»؛ يعنى جعلناهم، مثل:«قُلْنا يا نارُ كُونِى بَرْداً وَسَلاماً عَلى إِبْراهِيمَ»[7]. «كُونُوا»؛ به صورت «قِرَدَةً» بوزينه ، ميمون درآييد « خاسِئين » دور افتادگان. سگ را اگر بخواهند دور كنند مى‏گويند اخسأ، و در حديث است كه آمرين به معروف كه از اين قريه بيرون رفته بودند آمدند كه ببينند چه عذابى بر آن‏ها نازل شده درب دروازه بسته بود به توسط درج و نردبان بالا رفتند ديدند تمام آن‏ها زن و مرد كوچك و بزرگ به صورت بوزينه شدند و به طورى بود كه معلوم بود اين پسر فلانى و برادر فلان و شوهر و زن فلان و فلانه است به آن‏ها گفتند تو فلان پسر فلان نيستى سر تكان مى‏داد كه نعم . بلى[8].
تنبيه :
اخبار بسيار داريم كه در قيامت بسيارى از كفار و كسانى كه متخلّق به اخلاق رذيله و صفات خبيثه هستند به صورت همين حيوانات محشور مى‏شوند به طورى كه اهل محشر آن‏ها را مى‏شناسند كيست پسر كيست[9].
-----------------------------------------------
[1] .  به تعبير ديگر : و چون از آنچه از آن نهى شده بودند سرپيچى كردند ، به آنان گفتيم : « بوزينگانى باشيد رانده شده » .
[2] .  ر . ك : همين تفسير ، ج2 ، ص406 ـ 409 .
[3] .  سفينة البحار : ج4، ص375 و علل الشرائع: ج2، ص200، ح5.
[4] .  ر.ك: بحار الأنوار: ج62، ص230. و همين تفسير : ج2 ، ص408 .
[5] .  تفسير امام حسن عسكرى  عليه‏السلام: ص270؛ تفسير البرهان: ج3، ص229 و تفسير الصافى: ج2، ص247.
[6] .  الكلم الطيب: 638 ـ 640.
[7] .  گفتيم خطاب به آتش كه : اى آتش سرد و سلامت باش با ابراهيم. سوره انبياء: آيه 69 .
[8] .  تفسير امام حسن عسكرى  عليه‏السلام : ص270 ، ح136 .
[9] .  مختصر البصائر : ص354 ، ح389 و الكلم الطيب : ص696 ـ 697  با اندكى تفاوت  .

نوشتن دیدگاه