163   « وَسْئَلْهُمْ عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتِى كانَتْ حاضِرَةَ الْبَحْرِ إِذْ يَعْدُونَ فِى السَّبْتِ إِذْ تَأْتِيهِمْ حِيتانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعاً وَيَوْمَ لا يَسْبِتُونَ لاتَأْتِيهِمْ كَذلِكَ نَبْلُوهُمْ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ»
ترجمه :
163. و سؤل كن بنى اسرائيل را از آن شهرستانى كه نزديك دريا بود، چون در شنبه‏ها كه يوم سبت بود ماهى‏ها مى‏آمدند كنار دريا روى آب ظاهر و هويدا بودند و در غير شنبه نمى‏آمدند به سبب آنچه كه حيله‏بازى و سركشى مى‏كردند.
تفسير :
[ در بيان صيد ماهى روز شنبه و امتحان بنى اسرائيل ]
خلاصه مطلب اينكه خداوند صيد ماهى را در روز شنبه بر بنى اسرائيل حرام كرده بود روزهاى شنبه ماهى‏ها در امان بودند مى‏آمدند روى آب كنار دريا ظاهر مى‏شدند و در غير شنبه مخفى مى‏شدند در ته دريا، حيله به كار زدند، بعضى گفتند گودال‏هايى كنار دريا كنده بودند ماهى‏ها مى‏آمدند در اين گودال‏ها راه آب را مى‏بستند روز يكشنبه مى‏آمدند آن‏ها را صيد مى‏كردند[1].
بعضى گفتند تور مى‏انداختند، آن‏ها در تور مى‏افتادند روز يكشنبه از آب آن‏ها را بيرون مى‏آوردند.
بعضى حيله‏هاى ديگرى گفتند[2] و اين امتحان بزرگى بود و غافل از اينكه همين حيله صيد ماهى بود در شنبه مثل حيله‏هايى كه بسيارى از عوام در معاملات فاسده مى‏كنند كه امروزه چه اندازه رواج دارد، مثل معامله كالى به كالى[3] و معامله با اطفال و معامله ربوى و اقسام قمار و بيع آلات لهو و لعب و غير اين‏ها بلكه در مزاوجات و معاشرات و امثال اين‏ها و بدانند مكر با خدا نمى‏توان كرد مثل بنى اسرائيل خواهند شد و گرفتار عذاب و بلا و فقر و ذهاب ميوه‏جات و حبوب و مرض‏هاى تازه به تازه بى‏سابقه مى‏شوند.
«وَسْئَلْهُمْ» سؤل توبيخى است نه استفهامى. «عَنِ الْقَرْيَةِ»، در بعض اخبار از حضرت باقر عليه‏السلام است كه أيْله[4] بوده[5]
و بعضى گفتند مدين[6] و بعضى طبريه[7].[8]
«الَّتِى كانَتْ حاضِرَةَ الْبَحْرِ»؛ بندر بوده كنار دريا. و در بعض اخبار از حضرت زين العابدين عليه‏السلاماست كه جمعيت آن‏ها بالغ بر هشتاد هزار و چندى بوده[9].
«إِذْ يَعْدُونَ فِى السَّبْتِ»، هفتاد هزار آن‏ها اين معصيت بزرگ را مرتكب شدند به اينكه روز شنبه صيد كردند و علت اين تجاوز و تعدى و مخالفت اين بود «إِذْ تَأْتِيهِمْ حِيتانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ»، ماهيان چون روز شنبه در امان بودند روى آب مى‏آمدند كنار دريا « شُرَّعاً »، يعنى ظاهر و هويدا و از همين باب است شريعت كه دسترس به آب بوده و شرع مطهر كه دينِ روشنِ واضح مطابق با عقل سليم و براهين قطعيه و ادله واضحه بود.
«وَيَوْمَ لا يَسْبِتُونَ»؛ روز غير شنبه ، شش روز ديگر از ايام هفته «لا تَأْتِيهِمْ» ماهيان از ترس صيادان ته دريا مى‏رفتند و تمكن از صيد آن‏ها نداشتند و آنچه انبياى آن‏ها و صلحا و اتقيا كه بالغ بر ده هزار بودند آن‏ها را موعظه و نصيحت كردند و تخويف از نزول عذاب نمودند تأثيرى در آن‏ها نكرد و بقيه قوم كه چند هزار بودند ساكت بودند نه مرتكب اين معصيت شدند و نه آن‏ها را موعظه كردند، زيرا احتمال تأثير نمى‏دادند و شرط امر به معروف و نهى از منكر احتمال تأثير است و با يأس واجب نيست.
«كَذلِكَ نَبْلُوهُمْ» « ابتلا » به معنى امتحان است، چون تمام موجودات تحت اراده و مشيت حق هستند ماهيان مأمور شدند كه روزهاى شنبه ظاهر شوند و غير شنبه مخفى گردند و مكرر گفته‏ايم كه مفاد آيات شريفه قرآن اين است كه تمام مخلوقات و حتى حيوانات و نباتات و جمادات داراى شعور و ادراك هستند و معرفت به خدا و رسول و امام دارند و تحت اطاعت آن‏ها هستند و اين دستور امتحانِ بنى اسرائيل بود و علت مخفى شدن ماهيان كفر و معاصى آن‏ها بود كه سلب اين نعمت از آن‏ها شد، لذا مى‏فرمايد: «بِما كانُوا يَفْسُقُونَ».
----------------------------------------------
[1] .  ر . ك : همين تفسير ، ج2 ، ص407 .
[2] .  تفسير قمى: ج1، ص245 و بحار الأنوار: ج14، ص51.
[3] .  معامله كالى به كالى ، معامله نسيه به نسيه است كه هنگام معامله نه جنس موجود است نه پول .
[4] .  أَيْلَه : شهرى بر ساحل درياى سرخ در كنار شام . معجم البلدان : ج1 ، ص292 .
[5] .  تفسير قمى : ج1 ، ص246 . و در آن « أيكة » آمده است و تفسير البرهان : ج3 ، ص227 .
[6] .  مدين : ابو زيد گفته است : مدين بر كنار درياى سرخ به موازات تبوك ، تقريباً شش منزلى آن قرار دارد [ منزل و مرحله ، يعنى ايستگاه بين راهى در زمان قديم ] . مدين بزرگ‏تر از تبوك و در آن چاهى است كه موسى  عليه‏السلام از آن براى گوسفندان شعيب آب كشيد . معجم البلدان : ج5 ، ص77 .
[7] .  طبريه : اسمى عجمى و غير عربى است و آن در اقليم سوم [ بر اساس تقسيم‏بندى جغرافى‏دانان قديم ] قرار دارد . شرحبيل بن حسنه در سال 13 هجرى به صلح آن را فتح كرد . آن شهركى است كه بر درياچه معروف طبريه مشرف و بر كنار كوه واقع است و كوه طور بر آن تسلّط دارد . معجم البلدان : ج4 ، ص17 ؛ مجمع البيان : ج4 ، ص756 و بحار الأنوار : ج62 ، ص240 .
[8] .  تفسير التبيان: ج5، ص12؛ مجمع البيان: ج4، ص756 و بحار الأنوار: ج62، ص239. قطعة.
[9] .  تفسير امام حسن عسكرى  عليه‏السلام: ص269؛ تفسير البرهان: ج3، ص228، ح3 و تفسير الصافى: ج2، ص246.

نوشتن دیدگاه