159   « وَمِنْ قَوْمِ مُوسى أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ»
ترجمه :
159. و از قوم موسى جماعتى بودند كه هدايت مى‏كردند به حق و عمل مى‏نمودند به حق.
تفسير :
[ در بيان نيكان قوم موسى  عليه‏السلام ]
«وَمِنْ قَوْمِ مُوسى أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ»، اخبار در تعيين اين‏ها مختلف است عياشى از حضرت صادق عليه‏السلام روايت كرده كه فرمود:  «هم أهل الإسلام».[1]
مفضل[2] از آن حضرت روايت كرده كه آن‏ها بيست و پنج نفر هستند كه جزو اصحاب قائم (عجل اللّه‏ فرجه) هستند كه از ظَهر كوفه و در نسخه ديگر از ظَهر كعبه خارج مى‏شوند[3].
مجمع از حضرت باقر عليه‏السلام روايت كرده كه آن‏ها جماعتى بودند كه از بنى اسرائيل كناره گرفتند و رفتند ما وراى چين كه بين آن‏ها و چين بيابانى است رمل زار[= شن‏زار[4]].
برهان از ابى صهبان بكرى[5] از امير المؤنين عليه‏السلامروايت كرده كه فرمود: قوم موسى هفتاد و يك فرقه شدند كلّ آن‏ها در آتش هستند مگر يك فرقه ناجيه و تمسّك به اين آيه فرموده[6].
تحقيق كلام اينكه در هر عصر و زمانى حتى در دوره جاهليت يك دسته اهل حق بودند ولو در اقليت باشند و مستور باشند و حجت ميان آن‏ها بوده كه زمين خالى از حجت نباشد و به واسطه آن‏ها بركات نازل مى‏شده. و نيامده زمانى كه تمام اهل زمين بر باطل باشند كه اگر چنين مى‏شد به كلى هلاك مى‏شدند و البته در قوم موسى چه در زمان خود موسى و چه بعد از آن تا زمان حضرت عيسى عليه‏السلامانبيايى و اوصيايى و علمايى و عبّادى و زهّادى و صلحايى بودند كه اين‏ها به حق و صواب هدايت مى‏كردند[7].
«وَبِهِ يَعْدِلُونَ»كه به حق و عدالت رفتار و كردار و گفتار آن‏ها بوده.  و به اين بيان ممكن است جمع بين اخبار و مانعى ندارد كه از انبياى سلف و امت‏هاى آن‏ها در ركاب حضرت بقية اللّه‏ حاضر شوند و از اصحاب آن سرور باشند چنانچه در اخبار بسيار ذكر شده[8].
----------------------------------------------------------------
[1] .  آن‏ها مسلمان هستند. تفسير عياشى: ج2، ص35، ح89 و بحار الأنوار: ج24، ص151.
[2] .  مفضل بن عمر : فقيه ، محدث و راوى مشهور و صحابى خاص امام صادق و امام كاظم عليهماالسلاموسفير و وكيل ايشان مى‏باشد . هرچند عده‏اى از علماى رجال شيعه وى را متهم به غلو نموده و تضعيف كرده‏اند ، اما با مراجعه به گزارشات تاريخى ، اين اتهامات هيچ پايه واساسى نداشته و كاملاً ضعيف هستند ، در مجموع بنا به گفته بيشتر رجاليون وى فردى ثقه ومورد اعتماد ائمّه  عليهم‏السلام بوده است ، تا جايى كه امام صادق عليه‏السلام درس‏هايى را در باب توحيد فقط به او گفته و در مجموعه‏اى به عنوان توحيد مفضل گردآورى شده است . در بسيارى موارد نيز امام ، مردم را به او ارجاع مى‏داده‏اند . كتاب‏هايى از جمله همين توحيد مفضل ونيز كتاب علل الشرايع از او به‏جا مانده است . روايات فراوانى نيز از ائمه معصومين  عليهم‏السلامنقل كرده است . وى در حدود سال 183 هجرى از دنيا رفت . موسوعة طبقات الفقهاء ، ج2 ، ص 566 .
[3] .  ارشاد مفيد : ج2 ، ص386 و بحار الأنوار : ج53 ، ص90 ، ح95 .
[4] .  مجمع البيان: ج3، ص752، و بحار الأنوار: ج54، ص316.
[5] .  ابوصهبان بكرى . وى نامش حبيب ، ابوصهباء بكرى بصرى مدنى هم‏پيمان ابن عباس است . از على  عليه‏السلام و ابن مسعود و ابن عباس روايت كرده است و سعيد بن جبير و ابو معاويه بجلى و ابو نضره عبدى از او روايت نقل كرده‏اند . تهذيب التهذيب : ج4 ، ص386 ، شماره 771 .
[6] .  تفسير البرهان: ج3، ص225، ح3، و تفسير عياشى: ج2، ص35، ح35.
[7] .  كافى: ج5، ص59، ح16، و تهذيب الأحكام: ج6، ص178.
[8] .  تفسير عياشى: ج2، ص35، ح90، و بحار الأنوار: ج52، ص346.

نوشتن دیدگاه