156   « وَاكْتُبْ لَنا فِى هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةً وَفِى الاْخِرَةِ إِنّا هُدْنا إِلَيْكَ قالَ عَذابِى أُصِيبُ بِهِ مَنْ أَشاءُ وَرَحْمَتِى وَسِعَتْ كُلَّ شَىْ‏ءٍ فَسَأَكْتُبُها لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ وَيُؤتُونَ الزَّكاةَ وَالَّذِينَ هُمْ بِآياتِنا يُؤمِنُونَ»
ترجمه :
156. حضرت موسى عرض كرد در تعقيب آيه قبل: و بنويس از براى ما در اين دار دنيا حسنه و در آخرت ، محققاً ما رجوع كرديم به سوى تو . خداوندفرمود : عذاب من ، اصابت مى‏كنم به آن عذاب هر كه را بخواهم و رحمت من وسعت دارد هر چيزى را ، پس زود باشد بنويسم آن رحمت را براى كسانى كه پرهيزكار باشند و ايتاى زكات كنند و كسانى كه آن‏ها به آيات ما ايمان بياوردند.
تفسير :
[ تقسيم بندگان خدا به دو دسته چنان كه كاركنان دولت دو دسته‏اند ]
«وَاكْتُبْ لَنا فِى هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةً وَفِى الاْخِرَةِ» در دستگاه دولتى كسانى كه از طرف دولت به آن‏ها بهره مى‏رسد دو دسته‏اند:  يك دسته كارمندان دولت هستند كه اسامى آن‏ها در دفتر دولتى ثبت است به تفاوت درجات با حقوق معين ، اين‏ها هميشه [و] دائماً برج به برج ، حقوق آن‏ها به آن‏ها داده مى‏شود ، حتى موقعى كه بازنشسته شدند به آن‏ها داده مى‏شود.
دسته دوم كسانى هستند كه موقّتاً براى دولت كار مى‏كنند و يك حقوقى به آن‏ها داده مى‏شود ؛ مثل بنّا، نجار و امثال اين‏ها ، لكن در دفتر نيست تا كار هست حقوق مى‏گيرد پس از فراغ ، بهره ندارد. دستگاه الهى هم اين دو قسم هست : كفار و مخالفين و ارباب ضلالت در دنيا بسا متنعم به بعض نعم الهى تا مدت حيات مى‏شوند به واسطه پاره‏اى از حكم الهى از اتمام حجت بر آن‏ها و يا آنكه هر قدر بتوانند بر عذاب خود بيفزايند از كثرت معاصى و ظلم و غيرها ، چنانچه مى‏فرمايد: «وَلا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّما نُمْلِى لَهُمْ خَيْرٌ لأَنْفُسِهِمْ إِنَّما نُمْلِى لَهُمْ لِيَزْدادُوا إِثْماً وَلَهُمْ عَذابٌ مُهِينٌ»[1]، لكن اسم آن‏ها در دفتر الهى ثبت نشده و جزو كارمندان دولت الهى نيستند . و اما مؤن متقى مطيع ، اسم او ثبت و حقوقش ثابت و دايم و باقى است در دنيا و آخرت لذا موسى عرض نكرد :
« اجعل » يا « أعط » بلكه گفت : « اكتب لنا » .
و مراد از حسنه مقابل سيّئه ، اگر نسبت به عبادت داده شود اطاعت مقابل عصيان است و اگر نسبت به خدا داده شود انعام و تفضل است مقابل بليات و عذاب ، لذا مى‏گويد: «فِى هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةً وَفِى الاْخِرَةِ» و سپس علت آن را عرض مى‏كند : «إِنّا هُدْنا إِلَيْكَ» ؛ يعنى توجه و رجوع كرديم به تو كه اطاعت فرمان تو را مى‏كنيم و مخالفت نمى‏نماييم.
«قالَ عَذابِى أُصِيبُ بِهِ مَنْ أَشاءُ» استحقاق عذاب در اثر معاصى و نافرمانى حق است . و تعبير به كلمه « من أشاء » براى اين است كه مجرد استحقاق موجب اصابه عذاب نمى‏شود ، زيرا بسا عاصى قابليت عفو و مغفرت و شفاعت پيدا مى‏كند و عذاب به او اصابه نمى‏كند لذا نفرمود : « من عصى ».
«وَرَحْمَتِى وَسِعَتْ كُلَّ شَىْ‏ءٍ» نقصى در شمول رحمت نسبت به احدى نيست فقط موانعى كه خود عبد ايجاد مى‏كند از كفر و فسق ، حجاب و سد مى‏شود از اصابه [ = رسيدن ] رحمت لذا مى‏فرمايد: «فَسَأَكْتُبُها» آنچه در دفتر ثبت مى‏شود براى كسانى است كه سد و حجابى اتخاذ نكردند و آن‏ها كسانى هستند كه «لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ»كسانى كه مرتكب معاصى نمى‏شوند . و مجرد ترك معصيت هم كافى نيست بلكه اتيان به واجبات هم شرط كتابت است و از باب مثال ، اصعب واجبات را بيان مى‏فرمايد كه بذل مال باشد: «وَيُؤتُونَ الزَّكاةَ» و مجرد اين‏ها هم كافى نيست چون شرط صحت كل عبادات ايمان است لذا مى‏فرمايد: «وَالَّذِينَ هُمْ بِآياتِنا يُؤمِنُونَ» . سپس ايمان را در آيه بعد بيان مى‏فرمايد.
-----------------------------------------------------------
[1] .  و گمان نكنند كسانى كه كافر شدند اينكه ما آن‏ها را مهلت داديم به نفع آن‏هاست ، بلكه موجب زيادتى معاصى آن‏هاست و براى آن‏هاست عذاب خوار كننده. سوره آل عمران: آيه 178.

نوشتن دیدگاه