100   « أَ وَلَمْ يَهْدِ لِلَّذِينَ يَرِثُونَ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِ أَهْلِها أَنْ لَوْ نَشاءُ أَصَبْناهُمْ بِذُنُوبِهِمْ وَنَطْبَعُ عَلى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا يَسْمَعُونَ»
ترجمه :
100. آيا خداوند هدايت نفرمود كسانى كه از پيشينيان در زمين سكونت كردند و از آن‏ها گرفته شد و به عذاب الهى هلاك شدند با اينكه آن‏ها اهل زمين بودند و دعواى مالكيت مى‏كردند و خيال مى‏كردند كه هميشه هستند . به تحقيق اگر مشيت ما تعلق بگيرد كه اين‏ها را هم به آن عذاب‏هاى امم سابقه به واسطه معاصى و ذنوب گرفتار كنيم و قلوب اين‏ها را مهر كنيم ، پس از آن ، اين‏ها گوش شنوا نداشته باشند.
تفسير :
«أَ وَلَمْ يَهْدِ» استفهام تقريرى است ؛ يعنى هدايت كرديم و قضاياى امم سابقه را گوشزد آن‏ها نموديم و رسول بر آن‏ها فرستاديم و كتاب نازل كرديم و آنچه صلاح دنيا و آخرت آن‏ها بود بيان كرديم و آنچه باعث هلاكت دنيا و آخرت آن‏ها بود منع فرموديم . و بالجمله ، تمام اسباب هدايت را براى آن‏ها مهيّا نموديم.
[ معناى « ارث بردن زمين » ]
«لِلَّذِينَ يَرِثُونَ الْأَرْضَ» كسانى كه فعلاً روى زمين ساكن هستند به جاى سابقين از كفار و مشركين . و تعبير به « ارث » به مناسبت اينكه ملكيت آن‏ها زايل شد و فعلاً در تصرف اين‏هاست ، چنانچه مالكيت مورّث زايل مى‏شود و به ملكيت وارث در مى آيد و از اين باب است : «وَللّه‏ِِ مِيراثُ السَّمواتِ وَالْأَرْضِ»[1]، كه تمام ملكيت‏ها از بين مى‏رود و فقط مالك خداوند است : «لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ للّه‏ِِ الْواحِدِ الْقَهّارِ»[2].
«مِنْ بَعْدِ أَهْلِها» كه سابقين هم مثل شما ساكن بودند و خود را مالك مى‏دانستند چه شدند «مِنْ بَعْدِ أَهْلِها» . بعضى توهم كردند كه « من » زايده باشد ؛ يعنى « بعد أهلها » و لكن مكرر گفته‏ايم كلمه زايده در قرآن نيست . پس معنى اين است كه از بعد از هلاكت آن‏ها به شما رسيد.
«أَنْ لَوْ نَشاءُ» « أن » مخففه از مُثَقَّله است ؛ يعنى به درستى كه اگر بخواهيم ، زيرا نه قدرت ما كاسته شده و نه نظر ما و حكمت ما تغييرپذير است .
«أَصَبْناهُمْ بِذُنُوبِهِمْ»همان نحوى كه آن‏ها را به سبب ذنوب آن‏ها هلاك كرديم شما را هم به گناهانتان بگيريم «وَنَطْبَعُ عَلى قُلُوبِهِمْ» همان نحوى كه آن‏ها به واسطه كثرت معاصى دل‏هاى آن‏ها سياه شد و قساوت گرفت و ختم شد كه كور و كر و لال شدند شما هم چنين شويد كه مفاد «خَتَمَ اللّه‏ُ عَلى قُلُوبِهِمْ»[3] است ، كه شرحش در مجلد اول گذشت . «فَهُمْ لا يَسْمَعُونَ» ديگر نمى‏شنوند كه مفاد «عَلى سَمْعِهِمْ»است[4].
-------------------------------------------------------------------
[1] .  و حال آنكه ميراث آسمان‏ها و زمين مختص خداوند است . سوره آل عمران: آيه 180 و حديد: آيه 10.
[2] .  امروز فرمانروايى از آن كيست ؟ از آن خداوند يكتاى قهّار است . سوره غافر: آيه 16.
[3] .  خداوند بر دل‏هاى آنان مهر نهاده است . سوره بقره: آيه 7.
[4] .  ر . ك : همين تفسير ، ج1 ، ص483 ، ذيل تفسير آيه 7 سوره بقره .

نوشتن دیدگاه