165   « وَهُوَ الَّذِي جَعَلَكُمْ خَلائِفَ الْأَرْضِ وَرَفَعَ بَعْضَكُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِيَبْلُوَكُمْ فِي ما آتاكُمْ إِنَّ رَبَّكَ سَرِيعُ الْعِقابِ وَإِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ»
ترجمه :
165. و اوست خداوندى كه قرار داد شما را جانشين ديگران و درجات بعض شما را بر بعض ديگر تفوّق داد و بلند فرمود تا اينكه هر كدام امتحان شويد در آن‏چه به شما داده است . محققاً پروردگار تو زود عقاب خواهد فرمود و محققاً اوست هرآينه آمرزنده و رحم كننده.
تفسير :
«وَهُوَ الَّذِى جَعَلَكُمْ خَلائِفَ الْأَرْضِ» « خليفه » به معنى جانشين است . خداوند به حكمت بالغه از زمان خلقت آدم تا زمان انقراض عالم دنيا در هرعصر و زمانى يك دسته را مى‏برد و يك دسته جايگزين آن‏ها مى‏شوند . يك خانه بسا هزار دست مى‏گردد . اموال و زخارف دنيوى برجاست . ولى هر روز به دست يكى است . مى‏گويد : مال من است و من مالك هستم ، لكن فردا از او گرفته مى‏شود و به دست ديگرى سپرده مى‏شود . اين قافله دائماً در حركت است : قومى از اصلاب آبا در ارحام امّهات و قومى از ارحام در دنيا و قومى از دنيا در قبرستان . پيغمبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرمود:  «السير بكم سريع ، أما ترون أنّ الليل و النهار يبليان كلّ جديد و يُقرّبان كلّ بعيد»[1].
[ در سرّ اختلاف مردم در آفرينش و عقايد و اخلاق ]
«وَرَفَعَ بَعْضَكُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ» يكى را غنىّ مى‏كند ديگرى را فقير، يكى را صحيح يكى را عاجز، يكى سالم يكى مريض، يكى مؤن يكى كافر، يكى عادل يكى فاسق، يكى صالح يكى طالح، يكى قوى يكى ضعيف، يكى عزيز يكى ذليل، يكى ظالم يكى مظلوم، يكى شريف يكى وضيع، يكى صبيح [ = زيبا ] يكى قبيح، يكى سفيد يكى سياه و هكذا در ايمان، اخلاق، اعمال صالحه و سيّئه ، كه مى‏توان گفت دو نفر من جميع الجهات مثل هم نيستند . و اين اختلاف درجات تماماً «لِيَبْلُوَكُمْ فِى ما آتاكُمْ» . غنى را به ثروت امتحان مى‏كند فقير را به فقر . او بايد شاكر باشد و بذل كند ، اين بايد راضى باشد و صبر كند . و هكذا هر چه به هر كه داد اگر به مصرف مقصود الهى صرف كرد خوب امتحان داده اگر بر خلاف آن صرف نمود بد امتحان داده «لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ وَيَحْيى مَنْ حَىَّ عَنْ بَيِّنَةٍ»[2].
«إِنَّ رَبَّكَ سَرِيعُ الْعِقابِ» اگر مراد عقوبت دنيوى باشد كه به زودى متوجه انسان مى‏شود كه «وَما أَصابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُوا عَنْ كَثِيرٍ»[3]، و اگر عقوبت اخروى باشد آن‏هم نزديك است : «إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعِيداً * وَنَراهُ قَرِيباً»[4].
«وَإِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ» گنه كار مأيوس‏نگردد، كافر نااميد نباشد اگر ايمان آورد: «الإسلام يجبّ ما قبله»[5].
اگر توبه كرد خداوند توّاب است زود مى‏بخشد ، بلكه مشمول رحمت‏هاى غير متناهيه مى‏شود . اين سوره مباركه از حمد شروع شد و به رحمت ختم شد.
[ پايان تفسير سوره انعام ]
و قد فرغنا من تسويده في اليوم الخامس و العشرين من شهر رجب الأصب ، المصادف ليوم‏شهادة الإمام  موسى الكاظم عليه‏السلام سنة ألف و ثلاث مائة و تسعين من الهجرة النبوية ، على هاجرها ألف ألف سلام و تحية ، بيد مؤفه العبد العاصي السيد عبد الحسين المدعوّ بالطيّب ، غفر اللّه‏ له و لوالديه و أقربائه و أصدقائه و أساتذته و تلاميذه ، و لجميع المؤنين و المؤنات ، الأحياء منهم و الأموات ، من سلف منهم و من غبر إلى يوم القيامة ، و الصلاة
و السّلام على محمدٍ و آله . و يتلوه ـ إن شاء اللّه‏ تعالى وبحوله و قوّته ـ تفسير سورة الأعراف . و الحمد للّه‏ أولاً و آخراً على جميع ما أنعم ، والشكر له على جميع ما أعطى و أكرم[6].
-----------------------------------------------------
[1] .  تفصيل حديث با ترجمه و منابع آن در همين تفسير ، ج1 ، ص75 گذشت .
[2] .  هر كس به كفر و شرك باقى بماند و به هلاكت افتاد حجت بر او تمام شود و هر كس هدايت شد از روى دليل و برهان هدايت شود . سوره انفال: آيه 42.
[3] .  و آنچه اصابت مى‏كند شما را مصيبتى ، پس به واسطه اعمال زشت شماست با اينكه خداوند از بسيارى از آن‏ها عفو مى‏فرمايد . سوره شورى: آيه 30.
[4] .  به درستى كه كفار و مشركين قيامت را دور مى‏بينند و ما مى‏بينيم نزديك . سوره معارج: آيات 6 ـ 7.
[5] .  مكرر ، ترجمه و منابع آن گذشت .
[6] .  از سياه كردن اين اوراق در روز بيست و پنجم رجب روز شهادت امام موسى كاظم  عليه‏السلام ، در سال 1390 از هجرت پيامبر ، بر او هزاران سلام ، به دست مؤلف گنه كارش سيد عبدالحسين طيب فراغت يافتيم . خدا او را و پدر و مادرش و نزديكان و دوستان و استادان و شاگردان و تمام مردان و زنان مؤمن ، چه زنده‏شان و چه مرده‏شان از گذشته تا روز قيامت را بيامرزد و بر محمد و خاندانش درود بفرستد . بعد از اين ، به خواست خدا و به نيروى او تفسير سوره اعراف مى‏آيد . سپاس خدا را در ابتدا و پايان بر آنچه عطا فرمود .

نوشتن دیدگاه