154   «ثُمَّ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ تَماماً عَلَى الَّذِى أَحْسَنَ وَتَفْصِيلاً لِكُلِّ شَىْ‏ءٍ وَ هُدىً وَرَحْمَةً لَعَلَّهُمْ بِلِقاءِ رَبِّهِمْ يُؤمِنُونَ»
ترجمه :
154. پس از اين داديم موسى را كتاب، كه تورات باشد، جهت تماميت نعمت بر كسى كه احسان كند و تفصيل داده شد در آن بر هر چيزى و هدايت و رحمت باشد كه ايمان آورند به لقاى پروردگار خود. «ثُمَّ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ».
اشكال: نزول كتاب بر موسى  عليه‏السلامقبل از قرآن بود و « ثمّ » از براى تراخى [ = درنگ كردن ] است.
[ در علت تأثير به « ثم » ]
جواب: اين تراخى در كلام است نه در نزول تورات ؛ يعنى پس از اينكه بيان كرديم براى تو آنچه در آيات قبل بيان مى‏كنيم آنچه بر موسى نازل فرموديم . و قرينه بر اين دعوى كلمه « آتينا »ست كه فعل ماضى است ، و الاّ اگر تراخى بود بايد بفرمايد : ثمّ يؤى موسى و احتياج به تقدير ندارد كه مفسرين گفتند : « ثمّ قل يا محمد! » يا « ثمّ أتل عليكم » عطف به « أتل عليكم ما حرم ربكم » يا « ثم أخبركم » يا عطف بر « و وهبنا له اسحق و يعقوب » در قضيه ابراهيم ، زيرا حذف و تقدير بر خلاف اصل است و الف و لام « الكتاب » عطف است كه تورات باشد.
«تَماماً عَلَى الَّذِى أَحْسَنَ» « تماماً » صفت كتاب است ، لكن نه بر هر كسى بلكه بر آن كسى كه احسان مى‏كند ؛ يعنى نيك‏كاران كه ايمان آوردند و اطاعت كردند و اما بر كسانى كه مخالفت كردند نقمت بوده .
[ معناى تمام كردن نعمت بر بنى ا سرائيل و بر اين امت ]
و مراد تمامى نعمت است ؛ يعنى خداوند بر قوم موسى نعمت‏هاى بسيار عنايت فرمود به ارسال موسى و نجات آن‏ها از دست فرعون و فرعونيان و وفور نعمت‏ها بر آن‏ها ، چنانچه مى‏فرمايد: «يا بَنِى إِسْرائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِىَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَأَنِّى فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ»[1]، و نيز مى‏فرمايد: «وَإِذْ نَجَّيْناكُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذابِ يُذَبِّحُونَ أَبْناءَكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءَكُمْ وَفِى ذَلِكُمْ بَلاَءٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَظِيمٌ»[2] و آيات ديگر در سوره اعراف و غير آن .
و تمامى نعمت بر آن‏ها آوردن تورات بر موسى  عليه‏السلام ، كه چهل شب در ميقات موعود شد تا الواح تورات بر او نازل شد ، لكن اين تمامى نعمت بر كسانى است كه بر طبق آن عمل كنند ، چنانچه تمامى نعمت بر اين امت ولايت على و آل على  عليهم‏السلام است كه فرمود : «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِى وَرَضِيتُ لَكُمُ الاْءِسْلاَمَ دِيناً»[3] ، لكن بر كسانى كه قبول ولايت كردند اما بر مخالفين باعث شدت عقوبت بود .
«وَتَفْصِيلاً لِكُلِّ شَىْ‏ءٍ» آنچه در دين لازم بود براى قوم موسى در تورات بود ، حتى بشاراتى كه راجع به پيغمبر اسلام داده ، چنانچه آنچه در امر دين بر اين امت احتياج داشتند در نزد امام  عليه‏السلام بود : «وَكُلَّ شَىْ‏ءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِى إِمَامٍ مُبِينٍ»[4] .
«وَهُدَىً وَرَحْمَةً» صفت بعد از صفت . كتاب موسى هدايت مى‏كند بنى اسرائيل را و آن‏ها را مشمول رحمت الهى مى‏كند . اى كاش ! تورات تحريف نشده بود و اسقاط و تبديل نگشته بود و از بين نرفته بود تا تمام يهود و نصارا از بركات او مشرف به دين اسلام مى‏شدند .
«لَعَلَّهُم بِلِقاءِ رَبِّهِمْ يُؤْمِنُونَ» مراد ، لقاى مثوبات اخروى و فيوضات الهى و نيل به سعادت و رستگارى و وصول به بهشت بشوند ، ولى متأسفانه پشت پا به اين كتاب شريف زدند و از بين بردند و دست از توحيد كشيدند و مدت‏هاى
مديد در شرك زيست كردند و خود را مخلد در عذاب الهى نمودند ، چنانچه « لو اجتمع الناسُ على حبِّ عليٍّ ما خلق اللّه‏ُ النارَ »[5] . حديث از پيغمبر  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله است .
---------------------------------------------------------
[1] .  اى فرزندان اسرائيل ! از نعمت‏هايم كه بر شما ارزانى داشتم ، و اينكه من شما را بر جهانيان برترى دادم ، ياد كنيد . سوره بقره: آيه 47.
[2] .  و آن گاه كه شما را از فرعونيان رهانيديم ، شما را سخت شكنجه مى‏كردند ، پسران شما را سر مى‏بريدند و زن هايتان را زنده مى‏گذاشتند . و در آن آزمايش بزرگى از جانب پروردگارتان بود . همان : آيه 49 .
[3] .  امروز كامل كردم بر شما دين شما را و تمام كردم بر شما نعمت خود را و راضى شدم براى شما دين اسلام را . سوره مائده : آيه 3 .
[4] .  و هر چيزى را احصا كرده‏ايم در امام بيان كننده . سوره يس : آيه 12 .
[5] .  اگر مردم بر دوستى على اجتماع مى‏كردند خداوند آتش را نمى‏آفريد . امالى صدوق : ص755 ، ح1016 ؛ بشارة المصطفى : ص127 ، ح73 ؛ مناقب خوارزمى : ص67 و بحار الأنوار : ج39 ، ص247 ، ح4 .

نوشتن دیدگاه