136   «وَجَعَلُوا للّه‏ِِ مِمّا ذَرَأَ مِنَ الْحَرْثِ وَالْأَنْعامِ نَصِيباً فَقالُوا هذا للّه‏ِِ بِزَعْمِهِمْ وَ هذا لِشُرَكائِنا فَما كانَ لِشُرَكائِهِمْ فَلا يَصِلُ إِلَى اللّه‏ِ وَما كانَ للّه‏ِِ فَهُوَ يَصِلُ إِلى شُرَكائِهِمْ ساءَ ما يَحْكُمُونَ»
ترجمه :
136. و قرار دادند مشركين از براى خدا آنچه از كشت آن‏ها به دست مى‏آمد و آنچه از حيوانات انعام استفاده مى‏كردند سهمى و نصيبى ، پس گفتند: اين سهم مال خدا به گمان خود كه معين كرده بودند و اين سهم مال شركاى خود، كه انصاب و ازلام باشند. پس آنچه براى بت‏ها قرار داده بودند مصرف بت‏ها مى‏كردند و به مصرف الهى نمى‏رسانيدند و آنچه براى خدا تعيين كرده بودند به مصرف بت‏ها مى‏رسانيدند. بد چيزى است اين حكم كه مى‏نمودند.
[ اختصاص دادن مشركان يك سهم از زكات را به خدا و سهم ديگر به بت‏ها و ترجيح دادن بت‏ها ]
اين آيه شريفه در مقام بيان مراتب شرك است كه اين‏ها علاوه بر اينكه بت مى‏پرستند و شريك بر خدا قائل هستند و علاوه بر اينكه براى بت‏ها قربانى مى‏كنند ، كه قبلاً ذكر شد ، اين‏ها بت را مقدم بر خدا مى‏دانند و احترام آن‏ها را بيشتر مراعات مى‏كنند اولاً ، به مقتضاى شرك آنچه از حاصل كشت برداشت مى‏كنند و آنچه از انعام ثلاثه ( شتر، گاو و گوسفند ) به دست مى‏آورند يك سهم از براى خدا منظور مى‏آورند كأنّه در راه تقرب به خدا مصرف كنند و يك سهم هم براى شريك خدا . كه بت‏ها باشد ، معين مى‏كردند كه مصرف آن‏ها كنند يا بتكده بسازند يا بت بخرند يا تعمير و تزيين بت‏ها كنند يا به واسطه تقرب به آن‏ها به بت‏پرستان دهند و اين همان زكاتى است كه در شرايع سابق بوده ، چون مسئله صلات و زكات در جميع شرايع بوده . حتى حضرت عيسى عليه‏السلاممى‏فرمايد: «وَأَوْصانِى بِالصَّلاةِ وَالزَّكاةِ ما دُمْتُ حَيّاً»[1]، كه به غلات اربعه[2] و انعام ثلاثه تعلق مى‏گيرد .
لذا مى‏فرمايد: «وَجَعَلُوا للّه‏ِِ مِمّا ذَرَأَ مِنَ الْحَرْثِ»كه غلات باشد «وَالْأَنْعامِ» كه انعام ثلاثه باشد ، زيرا ساير حيوانات را انعام نمى‏گويند «نَصِيباً» كه يك قسمت زكات باشد «فَقالُوا هذا للّه‏ِِ» و اين قسمت را به مصارفى كه «بِزَعْمِهِمْ» و خيال خود موجب تقرب به خدا باشد مى‏رساندند «وَهذا لِشُرَكائِنا»جمله در تقدير است ، يعنى و جعلوا لشركائهم ما ذرأ من الحرث و الأنعام نصيبا فقالوا : هذا لشركائنا . و ثانياً ، به اين زعم فاسد خود هم پابرجا نبودند «فَما كانَ لِشُرَكائِهِمْ»آنچه را سهم بت‏ها قرار داده بودند به مصارف فاسد خود مى‏رساندند «فَلا يَصِلُ إِلَى اللّه‏ِ»به مصارفى كه براى تقرب به خدا بود مصرف نمى‏كردند ، اما «وَما كانَ للّه‏ِِ» و آنچه سهم خدا قرار داده بودند به مصارف بت‏ها صرف مى‏كردند «فَهُوَ يَصِلُ إِلى شُرَكائِهِمْ»به توهم اينكه مصرف بت‏ها هم موجب تقرب به خداست ، چنانچه گفتند : «ما نَعْبُدُهُمْ إِلاّ لِيُقَرِّبُونا إِلَى اللّه‏ِ زُلْفى»[3] . و اين وجهى كه مفسرين گفتند كه آن‏ها چون مى‏گفتند كه خدا غنى است احتياج ندارد و بت‏ها فقير هستند درست نيست ، زيرا اولاً ، اين عقيده نكوهش ندارد و مذموم نيست و آيه در مقام نكوهش آن‏هاست و ثانياً ، مصرف در راه خدايى ، مربوط به غنى و فقر نيست نسبت به خدا ، بلكه اين آيه نظير آيه شريفه است كه مى‏فرمايد: «أَ لَكُمُ الذَّكَرُ وَلَهُ الْأُنْثى * تِلْكَ إِذاً قِسْمَةٌ ضِيزى»[4]، كه ملائكه را دختران خدا مى‏دانستند به اينكه اولاً ، خدا « لم يلد و لم يولد » است و بر فرض محال اگر ملائكه اولاد خدا هستند چرا پسر نباشند و دختر باشند شما پسر داشته باشيد خدا دختر ؟ «ساءَ ما يَحْكُمُونَ»بسيار بد حكمى است و بد قسمتى.
------------------------------------------------------
[1] .  و دستور صادر كرد مرا به نماز و به زكات مادامى كه زنده هستم . سوره مريم: آيه 31.
[2] .  غلات چهار گانه عبارتند از : گندم و جو و كشمش و خرما .
[3] .  پرستش نمى‏كنيم اين‏ها را مگر براى اينكه ما را نزديك كنند به سوى خدا قرب و منزلتى . سوره زمر: آيه 3.
[4] .  آيا براى شما فرزند ذكور باشد و براى خدا فرزند اناث ؟ اين قسمت بر خلاف عدالت و انصاف است . سوره نجم: آيات 21 ـ 22.

نوشتن دیدگاه