131   «ذلِكَ أَنْ لَمْ يَكُنْ رَبُّكَ مُهْلِكَ الْقُرى بِظُلْمٍ وَأَهْلُها غافِلُونَ»
ترجمه :
131. اين است كه هرگز پروردگار تو هلاك نمى‏كند اهل آبادى‏ها را بدون جهت به ظلم و حال آنكه آن‏ها غافل باشند؛
يعنى تا حجت بر آن‏ها تمام نشود و پيغمبران و نمايندگان خدا بر آن‏ها بيان نكنند و آن‏ها را متذكر ننمايند و آن‏ها از روى عمد و عناد مخالفت ننمايند هلاك نمى‏شوند ، زيرا ظلم از او صادر نمى‏شود ، چنانچه در جاى ديگر مى‏فرمايد: «وَما كُنّا مُعَذِّبِينَ حَتّى نَبْعَثَ رَسُولاً»[1] .
تفسير :
«ذلِكَ» اشاره به آيات قبل ، كه عذاب كفار و متجاوزين باشد براى كفر و عناد آن‏هاست و «أَنْ لَمْ يَكُنْ» « أن » مخفّفه از مثقّله محققاً «رَبُّكَ» ، پروردگار تو كه رئوف و عطوف است و عادل و حكيم است و «إِنَّ اللّه‏َ لا يَظْلِمُ مِثْقالَ
ذَرَّةٍ»[2]، هرگز هلاك نمى‏كند، به زبان ما اين طور خدايى نيست «مُهْلِكَ الْقُرى» كه كسى را بدون تقصير و عِناد [ = دشمنى ] هلاك كننده باشد به ظلم ؛ يعنى ظلم كند به بنده . ظلم قبيح است و محال است از او صادر شود . لذا در بسيار از آيات اشاره دارد به اين موضوع : «فَما كانَ اللّه‏ُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ»[3].
[ در فرق قصور و تقصير و اختصاص عقوبت دنيوى و اخروى به مقصر ]
«وَأَهْلُها غافِلُونَ» مراد از « غفلت » بى‏اطلاعى و بى‏خبرى است . به اصطلاح فرق است بين قصور و تقصير : قاصر چه كافر باشد چه مشرك چه غير مطيع نه در دنيا استحقاق عقوبات دنيويه دارد و نه در آخرت عذاب اخروى ؛ مثل اطفال و مجانين و ضعفاى دوردست‏ها و مضطرين و كسانى كه گرفتار تقيه شدند و اشباه آن‏ها ، ولو اگر مؤن نباشد بهشت هم نمى‏رود ، چون مختص به اهل ايمان است ، ولى فرداى قيامت خداوند با آن‏ها چه معامله مى‏فرمايد ، اللّه‏ يعلم ، كه منافى با عدل نباشد . و تمام عقوبات دنيوى و اخروى خاص مقصِّرين است . انسان غافل تقصير ندارد تا او را متنبّه نكنند . بلى ، اگر غفلت از روى تقصير باشد از باب مسامحه و بى‏اعتنايى استحقاق عقوبت دارد.
اشكال:
عذاب‏هايى كه بر امم سابقه ، مثل قوم نوح، عاد، ثمود، قوم لوط، قوم شعيب و فرعونيان نازل شد البته در ميان آن‏ها اطفال و مجانين و ضعفاى بسيار بودند آن‏ها هم هلاك شدند ؟
جواب:
ما در كلم الطيب  بيان حكم اين نوع بلاها را تذكر داده‏ايم . خلاصه ، بر خداوند است تدارك فرمايد به نحوى كه آن‏ها خشنود و راضى شوند . مستدعى است مراجعه فرماييد به آنجا[4].
-----------------------------------------------------
[1] .  و ما نيستيم عذاب كننده تا اينكه بفرستيم و مبعوث كنيم رسول و پيغمبرى را . سوره اسراء: آيه 15.
[2] .  خداوند به مقدار سنگينى ذرّه‏اى ظلم نمى‏كند . سوره نساء: آيه 40.
[3] .  و خداوند به آن‏ها ظلم نكرده ، آن‏ها به خود ظلم كردند . سوره توبه: آيه 70.
[4] .  الكلم الطيب : باب عدل ، فرع ششم ، ص 165 ـ 170 .

نوشتن دیدگاه