98 «وَهُوَ الَّذِی أَنْشَأَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ فَمُسْتَقَرٌّ وَمُسْتَوْدَعٌ قَدْفَصَّلْنَا الآْیاتِ لِقَوْمٍ يَفْقَهُونَ»

ترجمه :
98. و اوست خداوندی كه ایجاد و انشا فرمود شما را از نفس واحده پس بعض شما استقرار و ثبات دارید، و بعضی به عنوان ودیعه سپرده شده‏ اید. به تحقیق تفصیل دادیم آیات را برای قومی كه بفهمند.

تفسیر :
«وَهُوَ الَّذِی أَنْشَأَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ» مراد حضرت آدم علیه ‏السلام است. و اشكال به اینكه انشاء از دو نفس است ، آدم و حوا (دفع و رد می‏شود ، چرا)كه حوّا هم از فاضل (و زیادی خاك و) طینت آدم خلق شده بالاخره مرجع یك نفس است.

[ معنای مستقر و مستودع ]
«فَمُسْتَقَرٌّ وَمُسْتَوْدَعٌ» بعضی گفتند : مستقر فی الرحم تا زمان ولادت و مستودع فی القبر تا قیام قیامت. و بعضی گفتند : مستقر در بطون امّهات [= شكم‏ های مادران] و مستودع فی أصلاب آباء [در پشت‏ های پدران] و بعضی گفتند : مستقر در روی زمین در دنیا و مستودع در قیامت. و بعضی گفتند : مستقر در حیات دنیوی و مستودع بعد از موت. و بعضی گفتند : مستقر در قبر و مستودع در دنیا. و تمام این‏ها علاوه بر اینكه تفسیر به رأی است و خیال ‏بافی است خلاف ظاهر ، بلكه صریح آیه است ، زیرا تمام این مراحل از صلب پدر و رحم مادر و دنیا و قبر و قیامت برای تمام نفوس است. و آیه نفوس را و افراد را دو قسمت كرده : یك قسمت مستقر ، كه مستودع نیست ، و قسم دوم بالعكس. و لذا گفتند : تفصیل ، قاطع شركت است و تقسیم ، قاطع وحدت است[1]. و در اخبار بسیاری دارد : مستقر در ایمان تا آخر عمر و ثابت قدم ، و مستودع در ایمان ، كه یك زمانی باشد و بعد زایل شود ؛ مثل زبیر. و این معنی هم در بادی [= آغاز] نظر ، خالی از اشكال نیست ، زیرا این معنی از صفات ایمان است كه ایمان مستقرّ داریم و ایمان مستودع ، نه از صفات اشخاص است كه افراد بعضی مستقر هستند و بعضی مستودع ، لكن آنچه به نظر می‏رسد كه هم رفع اشكال از اخبار بشود و هم با ظاهر تقسیم و تفصیل سازش داشته باشد ، و اللّه‏ العالم ، اینكه افراد بشر از زمان آدم تا قیامت دو دسته هستند:
مؤن و كافر ، یعنی غیر مؤمن ، چنانچه می‏فرماید: «فَمِنْهُمْ شَقِيٌّ وَسَعِیدٌ»[2]. اما مؤمنین به مردن نمی‏میرند و زنده هستند و متنعم به نعم الهی تا دخول در بهشت ، چنانچه در حق شهدا می‏فرماید: «وَلا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللّه‏ِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ»[3]. و این اختصاص به شهدا ندارد، انبیا و اوصیا و اولیا و صالحین و اخیار و ابرار و مؤمنین تمام زنده ‏اند و مستقر و ثابت و باقی هستند به بقای اللّه‏. و اما غیر مؤمن از كفار و معاندین و مخالفین و امثال آن‏ها حیات و زندگانی و بهره‏ برداری از نعم الهی منحصر به این چهار روز دنیاست و بعد گرفتار هلاكت و عذاب و سخط و غضب الهی ، مرده‏ اند ، بلكه می‏توان گفت در همین دنیا هم ، مادامی كه كافر هستند ، مرده ‏اند ، چنانچه در وصف پیغمبر صلی ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله می ‏فرماید : «إِذا دَعاكُمْ لِما يُحْيِیكُمْ»[4]. معلوم است مرده را زنده می ‏كنند. این حیات عاریتی به نحو ودیعه گرفته می‏شود. و منظور اخبار هم همین است ، زیرا استقرار و ثبات مؤن برای ثبات ایمان اوست و زوال و فنای كافر برای زوال ایمان است.
«قَدْ فَصَّلْنَا الآْیاتِ لِقَوْمٍ يَفْقَهُونَ» « فقه » به معنی فهم است مرادف با درك. كسانی كه فهم آن‏ها ناقص است و قوه درّاكه آن‏ها كوتاه است ، مثل گوسفند و حمار [= الاغ] این‏ها از آیات الهی بهره‏ برداری نمی‏كنند «إِنْ هُمْ إِلاّ كَالأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِیلاً»[5].

+-++-++-++-++-++-++-++-++-++-++-++-++-++-++-+

[1] . تفصیل دادن ، مشاركت را از بین می‏برد ، و بخش كردن ، یگانگی را.
[2] . پس بعضی از افراد جن و انس دارای شقاوت هستند و بعضی سعادتمند. سوره هود: آیه 105.
[3] . و گمان نكنند كسانی را كه كشته شدند در راه خدا مردگانند ، بلكه زنده‏ هایی هستند كه در پیشگاه الهی روزی می‏خورند. سوره آل عمران: آیه 169.
[4] . زمانی كه شما را دعوت فرماید از برای آنچه شما را زنده می‏كند. سوره انفال: آیه 24.
[5] . نیستند این‏ها مگر مثل انعام و حیوانات ، بلكه این‏ها گمراه‏ ترند از انعام در راه هدایت . سوره فرقان: آیه 44.

نوشتن دیدگاه