36 « إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ أَنَّ لَهُمْ ما فِى الْأَرْضِ جَمِيعاً وَ مِثْلَهُ مَعَهُ لِيَفْتَدُوا بِهِ مِنْ عَذابِ يَوْمِ الْقِيامَةِ ما تُقُبِّلَ مِنْهُمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ»
ترجمه :
36. محققاً كسانى كه كافر شدند اگر براى آن‏ها باشد جميع آنچه كه در زمين است از مال و منال و جاه و منصب و مطابق آنچه در زمين است هم در خارج زمين مثل كرات جويه هم دارا باشند و تمام آن‏ها را فدا دهند كه از عذاب نجات يابند، از آن‏ها پذيرفته نخواهد شد در روز قيامت و از براى آن‏هاست عذاب دردناك.
[ عدم قبولى فدا در قيامت براى دفع عذاب ]
مسئله « فدا » در باب جهاد مذكور است كه اگر مسلمين از كفار اسير گرفتند حق دارند آن‏ها را استرقاق[1] نمايند ، لكن اگر آن‏ها چيزى بر طبق قرارداد امام عليه ‏السلام دادند يا ديگرى داد كه آن‏ها آزاد شوند پذيرفته مى ‏شود، لكن در قيامت قبول نخواهد شد و اين قضيه فرضيه [است] آن هم فرض محال، زيرا كفار در قيامت مالك فَلْسى[2] نيستند ؛ «وَ لَقَدْ جِئْتُمُونا فُرادى كَما خَلَقْناكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ»[3]، «لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ للّه‏ِِ الْواحِدِ الْقَهّارِ»[4].
«إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا»، اختصاص اين حكم به كفار براى اين است كه مؤمنين داراى چيزى هستند كه آن‏ها را از عذاب قيامت نجات دهد و آن ايمان است، به خصوص اگر مقرون به اعمال صالحه هم باشد.
«لَوْ أَنَّ لَهُمْ» «لو» امتناعيه است، زيرا محال است كافر مالك باشد.«ما فِى الْأَرْضِ جَمِيعاً» «ما»ى موصوله ، عموميت دارد، به خصوص به قرينه «جَمِيعاً»؛ آنچه را در باطن زمين است از جواهرات و معادن و فلزات و آنچه در سطح زمين است از نباتات و جمادات و حيوانات و جبال و مزارع و انهار و بيوتات و قصور و اعتباريات از سلطنت و رياست و جاه و منصب و رتبه و مقام .
«وَ مِثْلَهُ مَعَهُ» ؛ و مثلِ آنچه در زمين است كه مقرون شود با آنچه در زمين است كه فرض شود كره ديگرى مثل كره ماه و باشد در او آنچه كه در زمين است.
«لِيَفْتَدُوا بِهِ مِنْ عَذابِ يَوْمِ الْقِيامَةِ» اشاره به اينكه هيچ امرى در قيامت براى انسان فايده و ثمره و نتيجه ندارد ، جز ايمان و عمل صالح. بلى ، اگر اموال را در دنيا در راه الهى صرف نمود آن هم جزو عمل صالح مى ‏شود و موجب نجات مى ‏گردد، و الاّ «ما تُقُبِّلَ مِنْهُمْ» كه مال تا لب گور است و بعد از آن اعمال .
«وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ» اين جمله ردّ بعض عرفاى صوفيه[5] و شيخيه[6] است كه گفتند « عذاب » از ماده «عذب» است به معنى گوارا و اصحاب آتش پس از زمان كمى جسم آن‏ها آتشى مى‏ شود و از آتش لذت مى ‏برند كه اگر آن‏ها را از آتش خارج كنند اذيت مى‏شوند، نظير ملائكه عذاب و عمله ‏جات [= كارگران] جهنم و حيوانات جهنمى . خداوند مى  ‏فرمايد : « عذاب اليم » كه آن‏ها را متألم مى ‏كند، «كُلَّما نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْناهُمْ جُلُوداً غَيْرَها لِيَذُوقُوا الْعَذابَ»[7]، با اينكه ابتلا به بلا موجب التذاذ نمى‏ شود كسى كه دائماً گرفتار مرض باشد يا در چنگال ظالم باشد ، مرض و ظلم موافق طبع او نخواهد شد. نعوذ باللّه‏ من مُضِلاّت الفتن[8].
***************************************
[1] .  به بردگى گرفتن .
[2] .  فلس : واحد پول است و در اينجا مراد اين است كه داراى هيچ چيزى در قيامت نيستند.
[3] .  هر آينه به تحقيق مى ‏آييد رو به ما تك و تنها همان نحوى كه خلق كرديم. سوره انعام: آيه 94.
[4] .  از براى كيست ملك روز قيامت؟ مختص به خداوند يگانه قهّار است . سوره غافر: آيه 16.
[5] .  فرقه ‏اى هستند كه از دنيا و لذت‏هاى آن كناره گرفته و خود را به سختى و اذيت مى‏اندازند . اين فرقه بعد از قرن دوم هجرى به وجود آمد. اين فرقه معتقدند كه فقط با زهد و مخالفت با هواى نفس مى‏ توان به معرفت حقيقى خداوند دست يافت و بسيارى از آنان قائل به وحدت وجود هستند. ابن عربى و امام ابوحامد غزالى از پيروان و رهبران اين فرقه هستند. معالم العقيدة الاسلاميه : ص258 .
[6] .  گروهى هستند كه در حق ائمه معصومين دچار افراط فراوان و غلو شدند، به گونه ‏اى كه نزول وحى بر پيامبر را به اجازه و دستور امام على عليه‏ السلام مى ‏دانند و معتقدند ايشان به صورت علم حضورى علم غيب دارند ، نه اينكه خداوند به آنان اين علم را داده باشد. همان : ص242 .
[7] .  و هر زمانى كه پخته شد پوست ‏هاى آن‏ها تبديل مى ‏كنيم آن‏ها را به پوست‏ هاى ديگر تا آنكه بچشند عذاب را. سوره نساء:  آيه 56.
[8] .  به خدا پناه مى ‏بريم از فتنه‏ هاى گمراه كننده.

نوشتن دیدگاه